بررسی تاثیر عملیات آبخیزداری در حوزه های بالادست مناطق شهری (مطالعه موردی: حوزه های آبخیز مشرف به مناطق ۵ و ۲۲ تهران)

   یکی از مسائل و مشکلات برخی از شهرهای کشور به ­ویژه آنهایی که در مجاورت حوزه های آبخیز کوهستانی قرار دارند، مهار و کنترل رواناب و فرسایش و رسوب ناشی از آن می باشد که هر ساله خسارات زیادی را به تاسیسات و زیرساخت­های پایین ­دست وارد می کند. سالهاست که عملیات آبخیزداری به­ عنوان راهکاری برای کاهش و تخفیف اثرات مخرب، مطرح و اقداماتی نیز در این زمینه در این حوزه ها صورت گرفته است. لیکن ارزیابی این دست از پروژه ها می تواند به ­منظور تعیین اثربخشی و برنامه ریزی های آتی در خصوص طرح های اجرایی و مدیریت منابع طبیعی نقش مهمی را ایفا نماید. در این راستا در تحقیق حاضر برای نشان­دادن تاثیر این عملیات، دو حوزه آبخیز شهری منطقه ۵ (کوهسار) و منطقه ۲۲ تهران که خود متشکل از تعدادی زیرحوزه می باشند، انتخاب که در آنها به ­ترتیب فقط عملیات بیولوژیک (پوشش گیاهی) و عملیات تلفیقی (بیولوژیک و سازه ای) اجرا شده است. سپس با استفاده از مدل تجربی MPSIAC، تاثیر عملیات انجام یافته دراین حوزه ها به­ صورت کمی در کاهش عوامل درونی مدل و خروجی نهایی آن که میزان فرسایش و رسوب می باشد، در دو دوره قبل و بعد از اجرای طرح، محاسبه گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد در حوزه های اول، عملیات بیولوژیکی مشتمل بر کاشت و توسعه پوشش گیاهی، تاثیر ۴۵ درصدی بر بهبود سیمای محیط طبیعی حوزه شهری خود با کاهش تخریب داشته و در حوزه های دوم اجرای تلفیقی از عملیات سازه ای و بیولوژیک، سبب کاهش ۵۵ درصدی نرخ فرسایش و تولید رسوب شده است. نتایج به­دست­آمده حاکی از جایگاه مثبت عملیات آبخیزداری و اثر بخشی بیشتر روش­های تلفیقی در کاهش مسائل و مشکلات ناشی از حوزه های بالادست مشرف به شهرها بوده و نیز نشان می دهد نحوه برخورد با فعالیت­های آبخیزداری در حوزه های آبخیز مشرف به شهرها اندکی با شیوه های کلاسیک آبخیزداری متفاوت و نیازمند نگاه جدیدی در این حوزه می باشد.  

کلیدواژه ها:

Biological Methods ، Integrated Methods ، Kuhsar ، MPSIAC ، Tehran ۲۲nd District ، Watershed Management ، آبخیزداری ، عملیات بیولوژیکی ، عملیات سازه ای ، کوهسار ، منطقه ۲۲ تهران ، MPSIAC