مروری بر روش های استخراج ماده رنگزا از گیاه اسپرک

لوتئولا یا همان گیاه اسپرک از تیره کوکناریان دارای ماده رنگزایی با فام زرد از گروه فلاونوئید است که مهم ترین ساختار رنگزای آن لوتئولین می باشد. این ماده رنگزا به دلیل شفافیت و قدرت رنگی بالا و نیز ثبات های عمومی بهتر، نسبت به دیگر مواد رنگزای زرد طبیعی دارای اهمیت بوده و مورد توجه صنایع مختلف قرار گرفته است. بافت سلولزی و زائد موجود در مواد رنگزای طبیعی سبب کاهش بازده و کیفیت رنگرزی و اشکال در رنگ همانندی می شود. برای استفاده بیشینه از رنگزای درون گیاه، کاربرد روش های استخراج اجتناب ناپذیر است. پژوهش های زیادی در حوزه ی استخراج ماده رنگزا از این گیاه نظیر روش های سنتی جوشاندن، خیساندن و دم گذاری و روش های جدید نظیر سوکسله، مایکروویو، فراصوت، پلاسما، مایع بحرانی و بکارگیری سیستم های غشایی و نیز بررسی تاثیر حلال های مختلف نظیر آب، متانل، اتانل و همچنین مواد کمکی در حین رنگرزی و استخراج مورد توجه محققین قرار گرفته است. نتایج حاصله بیانگر تاثیر موثر برخی از روش های استخراج نسبت به روش معمولی، به کارگیری حلال و نیز تاثیر pH محیط استخراج می باشد. بررسی نتایج استخراج مواد رنگزا از گیاه اسپرک به کمک روش های صاف کردن و رنگرزی کالای پشمی به برتری روش رسوب گیری با دندانه آلوم و سپس اولترافیلتراسیون انجامید. در مقایسه روش های استخراج سوکسله با روش فراصوت برتری بازده استخراج و صرف زمان و انرژی کمتر در روش فراصوت، بازده استخراج بسیار خوبی را نشان داد. به طور کلی تحقیقات نشان داده که استفاده از پودر ماده رنگزای استخراجی از گیاه اسپرک به عنوان جایگزین گیاه اسپرک علاوه بر استفاده در صنایع دارویی و بهداشتی نه تنها بازده و کیفیت رنگرزی را افزایش می دهد بلکه می تواند جایگزین مناسبی برای رنگزاهای مصنوعی باشد. در این مطالعه، پژوهش های صورت گرفته در رابطه با روش های مختلف استخراج رنگزا از گیاه اسپرک، تاثیر حلال ها و مواد کمکی بر بازده استخراج و کیفیت رنگرزی بررسی و معرفی می شوند.  

کلیدواژه ها:

اسپرک ، استخراج ماده رنگزا ، رنگرزی طبیعی ، ماده رنگزای گیاهی ، فام زرد