مروری بر برخی از ابعاد دانش نظام غذایی بومی در روستاهای گیلک نشین (مطالعه موردی: شهرستان لاهیجان، روستای نوبیجار)

غذا به عنوان یک ماده ی حیاتی برای رفع نیازهای مادی و معنوی مطرح است. نظام غذایی بومی به غذاهای دردسترس و تهیه شده از طبیعت آن زیست بوم اطلاق می شود. منابع محلی در هر یک جوامع، نقش مهمی را در تامین امنیت، سلامت، حفاظت و توسعه ایفاء میکنند. در سرزمین سبز گیلان، انسان جزئی از طبیعت و طبیعت نیز جزئی از مجموعه ی وجودی آن است. اساس حیات مردم گیلک به آنچه طبیعت در اختیارشان گذاشته به شدت وابسته است. هدف از این پژوهش اصالت ذاتی، علمی و اهمیت کاربردی مطالعه ی نظام سنتی خوراک است که میتواند نیروی محرکه و منبع عظیمی برای امنیت غذایی، حفاظت از منابع طبیعی، مدیریت بهداشت و سلامت، ارتقاء آسایش اجتماعات بومی و منطقه ای و در نهایت توسعه پایدار جهانی باشد. این پژوهش یک مطالعه ی کیفی و برآیندی از روش کتابخانه ای و تجربه ی زیسته نگارنده در منطقه ی مطالعاتی و مشاهده ی مشارکتی در حیطه ی دانش نظام غذایی بومی در روستای گیلک نشین نوبیجار از استان گیلان است که در آن سه بعد منابع تهیه خوراک، ذخیره سازی و فرآوری و غذا درمانی، با هدف شناسایی، معرفی، گسترش، تحلیل و تجمیع نتایج مورد بررسی قرار گرفته است. الگوهای معیشتی و تدبیر منابع خوراک در روستای نوبیجار شامل چهار بخش کشاورزی و باغبانی، پرورش دام و طیور، صید ماهی و جمع آوری گیاهان خودرو است. در ذخیره سازی و فرآوری خوراک، انواع ذخیره سازی شامل بازه های زمانی کوتاه مدت، میان مدت و طولانی مدت و شامل روشهای خشک کردن، شور کردن، مرباسازی، رب سازی، ترشی کردن و فرآورده های لبنی با ابزار تخصصی و بوم آورد مانند چوپاره، خم، نقلدان، نیره، ماسکیسه و... برای محصولاتی چون انواع لوبیا، سیر، سبزی های خودرو، اهلی، میوه ها، ماهی و شیر است. دانش خوراک درمانی نیز در منطقه با کمک گرفتن از انواع سبزیها ، میوه ها و لبنیات به درمان بیماریهای رایج در منطقه چون بیماری های گوارشی ( اسهال، یبوست و دل پیچه)، روماتیسم، درد زایمان، گرمازدگی، زردی و رنگپریدگی، سرماخوردگی، بیماری کلیوی و... پرداخته است. مطالعه ی نظام سنتی خوراک در منطقه ی گیلک نشین نوبیجار، بیانگر معیشت و سیستم غذایی بهره مند از امکانات موجود و همساز با طبیعت است؛ مولودی که از شرایط و اقتضاهای فرهنگی، اقتصادی و اکولوژی تاثیر میپذیرد و به نوعی هویت و تمایزیابی دست می یابد. خرد و دانش بومی غذا میتواند نیروی محرکه و منبع عظیمی برای امنیت غذایی، حفاظت از منابع طبیعی، مدیریت بهداشت و سلامت، ارتقاء آسایش اجتماعات بومی و منطقه ای و در نهایت توسعه پایدار جهانی باشد.

کلیدواژه ها:

نظام غذایی بومی ، نوبیجار ، دانش سنتی ، توسعه ی پایدار.