ارزیابی واکنش چهار گونه علف هرز و برخی از ارقام برنج در برابر بیماری زایی قارچ هایCurvularia lunata و Alternaria pellucida

سابقه و هدف: علف کش ها از نهاده های ضروری در کشاورزی هستند که با وجود مزیت های فراوان در کنترل علف های هرز، می توانند خسارت هایی همچون ایجاد مقاومت در علف های هرز، عوارض زیست محیطی و نیز تهدید سلامتی بشر را در پی داشته باشند. لذا برای کاهش مصرف یا کاهش غلظت آنها، روش های جایگزین همچون کنترل علف های هرز با بهره گیری از میکروارگانیسم های زیستی پیشنهاد شده است که برای رسیدن به این هدف، نیاز به داشتن درک کاملی از روابط پاتوژن- میزبان است. دستیابی به چنین درکی به ویژه برای مجموعه داده های بزرگ با برهمکنش پیچیده ژنوتیپ در ترکیب پاتوژن- میزبان، می تواند دشوار و چالش برانگیز باشد. برای ارزیابی بیماری زایی قارچ ها در گونه های گیاهی، علاوه بر ارزیابی های کمی و توصیفی مرسوم، از بای پلات ژنوتیپ میزبان-جدایه های پاتوژن در یک نمودار پراکنش واحد نیز می توان بهره برد. این تحقیق، برای ارزیابی میزان اثر بیماری زایی دو قارچ بر پنچ رقم برنج و چهار گونه علف هرز انجام شد. مواد و روش ها: در این تحقیق، اثر بیماری زایی قارچ های Curvularia lunata و Alternaria pellucida بر پنچ رقم برنج (بینام، علی کاظمی، هاشمی، خزر و سپیدرود) و دو گونه سوروف (Echinochloa oryzicola و E. crus-galli)، تیرکمان آبی (Sagitaria trifolia) و قاشق واش (Alisma plantago–aquatica) به صورت دو آزمایش جداگانه در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در شرایط گلدانی در گلخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت، در سال ۱۳۹۷ بررسی شد. تجزیه مولفه های اصلی بر روی داده های دو طرفه ژنوتیپ میزبان-پاتوژن انجام شد. نمودار بای پلات حاصل از دو محور مولفه اصلی اول (PC۱ و PC۲) با استفاده از بسته GGEBiplotGUI در نرم افزار R کشیده شد. یافته ها: تجزیه واریانس برای گونه های علف هرز و ارقام برنج جداگانه انجام شد و نشان داده شد که بین ارقام برنج در شرایط مایه زنی با C. lunata از نظر کاهش ارتفاع بوته و وزن تر و خشک بوته و در شرایط مایه زنی با A. pellucida از نظر کاهش ارتفاع بوته و وزن خشک بوته اختلاف معنی دار وجود داشت. همچنین در بین گونه های علف هرز در شرایط تیمار با C. lunata از نظر شدت بیماری، کاهش ارتفاع بوته و وزن تر بوته و تحت تیمار با A. pellucida از نظر هر چهار صفت اختلاف معنی دار وجود داشت. مقایسه میانگین ها نشان داد که ارقام هاشمی و علی کاظمی بیشترین شدت بیماری، کاهش ارتفاع بوته و وزن تر و خشک بوته را در تیمار با قارچ C. lunata داشتند. تجزیه بای پلات، روابط بین قارچ ها (به عنوان پاتوژن) و گونه های علف هرز و ارقام برنج (به عنوان ژنوتیپ میزبان) را در یک نمای پاتوژن- میزبان از نظر صفات نشان داد. نمای تستر متوسط (میانگین نمرات PC۱ و PC۲ برای تمام ژنوتیپ ها) بای پلات نشان داد از نظر شدت بیماری، علف های هرز A. plantago–aquatica و E. crus-galli حساس ترین و سپیدرود متحمل ترین ژنوتیپ ها در برابر دو قارچ بودند. بر پایه شدت بیماری برای ژنوتیپ های علی کاظمی و بینام می توان قارچ C. lunata را علیه گونه E. crus-galli و A. plantago–aquatica به کار برد. همچنین بر پایه همین صفت، برای رقم هاشمی می توان قارچ A. pellucida را در برابر S. trifolia استفاده کرد. بر پایه وزن خشک، قارچ C. lunata می تواند برای مبارزه بیولوژیک با S. trifolia در تمام ژنوتیپ ها به کار برده شود. نتیجه گیری: در مجموع، از نظر شدت بیماری و میزان کاهش صفات ارتفاع بوته، وزن خشک و تر بوته، C. lunata نسبت به قارچ دیگر عملکرد بهتری در مقابله با علفه های هرز داشت و آنتاگونیست بهتری به ویژه علیه علف هرز A. plantago–aquatica بود و بنابراین می تواند همچون یک علف کش قارچی برای کنترل علف های هرز در مزارع برنج در آینده به کار گرفته شود.

کلیدواژه ها:

بای پلات GGE ، برنج ، شدت بیماری ، بیماری زایی ، قارچ های آنتاگونیست