الگوهای انتشار خانواده لاله (Liliaceae) در راستای الویت های مدیریت حفاظتی در ایران

به دلیل تعدد گونه های گیاهی، وسعت رویشگاه ها و نیز محدودیت زمان، بودجه، امکانات و نیروهای متخصص، امکان ارزیابی و حفاظت همه رویشگاه ها وجود ندارد. ایران یکی از مراکز اصلی تنوع و نیز اندمیسم خانوادهی لاله در جنوب غرب آسیا است، که به شدت توسط عوامل تهدیدکننده در خطر قرار گرفته است. تاکنون مطالعهای پیرامون الگوهای انتشار و تعیین الویتهای حفاظتی این خانواده در ایران انجام نشده است. بنابراین این مطالعه سعی دارد در راستای مدیریت حفاظتی اعضای این خانواده در ایران عمل نماید. داده های پراکنش خانواده لاله شامل ۱۳۲۷ نقطه براساس مطالعات میدانی، داده های هرباریومهای دانشگاه شهید بهشتی، هرباریوم مجازی وین، دانشگاه وین و تصاویر تیپ هرباریومهای ژنو، کیوتو و نیز داده های فلورستیک مستخرج از فلور ایرانیکا و فلور ایران و نیز مقالات فلورستیک منتشر شده در مناطق مختلف ایران تدوین شد و اطلاعات دقیق نامگذاری گونه ها نیز از سایتهای IPNI و Plant List استخراج گردید. داده های طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع گونه ها به نرم افزار ArcGIS وارد شده و نقشه پراکنش جنس ها و گونه ها تهیه شد. نتایج این مطالعه نشان میدهد که خانواده لاله در ایران شامل ۷۳ گونه است و ۲۷ درصد از گونه های خانواده لاله اندمیک ایران میباشد. مراکز اصلی انتشار گونه های این خانواده در ایران غالبا در مناطق البرز و زاگرس میباشد. طبقه های بحرانی، آسیب پذیر، در معرض انقراض و در شرف تهدید، به ترتیب ۳۰ ، ۱۰ ، ۷۱,۵ و ۱,۴۲ از گونه های تحت مطالعه در این پژوهش را شامل میشود. استفاده از شیوه های اهلی سازی بر اساس مشارکت مردم (به ویژه مردم ساکن در مناطق تنوع این گونه ها) ضمن کاهش فشار بهره برداری و آسیب با ایجاد معیشت پایدار و رونق اقتصادی سبب حفاظت بهتر آن گونه ها میگردد. به علاوه تعدادی از گونه های در طبقات تهدیدشده این خانواده که طیف وسیعی از آنها در خارج از مناطق حفاظت شده قرار گرفته اند، بر برنامه ریزی جهت پایش های اکولوژیکی و ژنتیکی منظم و دقیق در مناطق تنوع و اندمیسم این جنس برای مدیریت پایدار این گونه ها تاکید میکند.

کلیدواژه ها:

غنای گونه ای ، حفاظت ، نقشه پراکنش ، فهرست سرخ گونه ها