نقش کلمات متضاد در یادگیری زبان فارسی

تضاد یکی از پیوندهای معنایی میان کلمات و یکی ازمولفه های مهم زبان است که در بعد واژگانی در حوزه مطالعات دستور زبان قرار می گیرد و در بعد معنایی از مقولات بلاغی به حساب می آید. ساختار تضاد در زبان فارسی کاملا قیاسی نیست و در بسیاری از موارد سماعی است. در برخی ساختارهای قیاسی نیز کاربر، علاوه بر نحوه ساخت، باید به معنای آن نیز توجه نماید؛ زیرا متضاد به دو کلمه ای اطلاق می شود که در تمام ویژگی ها غیر از یک مشخصه، یکسان باشند. کلمات متضاد اعم از کلمات منفی است و رابطه هم نشینی، مهمترین عامل در تشخیص متضادهاست، چون هنگام کاربرد متضاد باید به تمام ویژگیهای همسان و غیر همسان دو کلمه مورد نظر توجه داشت. در زبان فارسی تضاد دو ساختار عمده دارد: متضادهای قیاسی یا مشتق که از ترکیب پیشوندهای مختلف با اسم، صفت، بن فعل و... ساخته می شوند؛ (در زبان فارسی پسوند یا میانوند متضادساز وجود ندارد). دوم متضادهای سماعی یا مرکب که گاه با توجه به تکیه اصلی بر روی معنی کلمه یک جزء آن ثابت و یک جزء دیگر تغییر می کند و گاه نیز هر دو جزء متغیر است. گاهی نیز ترکیب های متضاد با واو عطف یا بدون آن ساخته می شود که اگر این گونه متضادهای مرکب یک مفهوم واحد را به ذهن برساند، در مقوله پارادوکس یا متناقض نمایی که در حوزه بلاغت است، قرار می گیرد. ذکر این نکته ضروری است که در کتابهای دستور کمتر به مقوله تضاد پرداخته شده است. دستور پژوهان نوعا به تضاد نپرداخته اند یا اشاره وار از آن گذشته اند. لذا در پژوهش حاضر به چند شیوه یادگیری و یادسپاری واژگان متضاد همچون استفاده از آموزه نما و دیوار واژگانی، نقشه مفهومی و گروه واژه های متضاد و فاقد ارتباط معنایی اشاره شده است، که می تواند مورد استفاده معلمان در اموزش واژگان متضاد زبان فارسی قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

واژگان متضاد ، نقشه مفهومی ، آموزه نما و دیوار واژگانی ، زبان فارسی