جمله های مرکب در مثنوی و تبیین الگوهای دستوری و روابط معنایی و منطقی آن ها

ترکیب، همیشه در دستور زبان با چالش هایی همراه بوده است. اختلاف نظر در تقسیم بندی ساختمان واژگان و جمله ها نیاز به توضیح ندارد. هدف از این مقاله، شناخت جمله های مرکب و آشنا شدن با ساخت و اقسام جمله های مزبور است که از این رهگذر یکی از عناصر انسجام مثنوی به نام روابط معنایی منطقی هویدا می شود. کتاب های دستور زبان هنگام مطالعه ساختمان جمله، در توضیح و تبیین جمله مرکب نظرهای متفاوتی ارائه کرده اند. تقسیم این گونه جمله ها به «همپایه» و «مرکب»، باعث ایجاد ابهام شده است. عده ای، جمله های مرکب را منحصر به جمله های مرکب وابسته می دانند و مرکب دانستن جمله های پیوسته را نپذیرفته اند؛ این مقاله با بررسی پیشینه تعاریف و بحث هایی درباره جمله مرکب، دیدگاه های مزبور را نقد و ساخت دستوری جمله های پیوسته و وابسته را در مثنوی تبیین می نماید و نیز انواع تازه ای از جمله های پیوسته را به تقسیم بندی های پیشین می افزاید. روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی از نوع توسعه ای و مطالعه موردی است. جامعه هدف، شش دفتر مثنوی بوده و داده ها بر اساس مطالعات کتابخانه ای گردآوری شده است. نتیجه، اینکه وضعیت و جایگاه جمله های مثنوی را از هر حیث می شناساند و به نفع زبانشناسی و بلاغت به پایان می رساند. نگارنده تصویری دقیق و توصیفی درزمانی، از جمله های مثنوی فراهم نموده و گزارش معناداری از ویژگی های زبانی آن ارائه می نماید و سعی می شود نکته های بدیع و نویی مثل ساخت نحوی و صرفی و اقسام جمله های مثنوی ارائه کند. در ضمن بسیاری از بخش ها را آن قدر تکرار کند تا به نتیجه ای منطقی دست یابد.

کلیدواژه ها:

نقد ، پیشینه جمله مرکب ، ساخت و اقسام جمله های مرکب پیوسته و وابسته ، روابط معنایی و منطقی ، عناصر انسجام