ادراک فقهی مفهوم منافع ملی در سیاست خارجی با تاکید بر دو مفهوم منفعت و ملیت از منظر فقه سیاسی امامیه

هدف پژوهش حاضر تبیین ادراک فقهی مفهوم منافع ملی در سیاست خارجی با تاکید بر دو مفهوم منفعت و ملیت از منظر فقه سیاسی امامیه است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از رویکرد اجتهادی فقه که در تلاقی نص، خرد و زمان آگاهی شکل می گیرد، در چارچوب نظری «عقلانیت اسلامی» تدوین گردیده است. نتایج نشان داد که فقه سیاسی شیعه در منظری منفعت گرایانه در پیوند دین و دنیا، معنویت و مادیات و اصول ثابت و متغیر زندگی انسان، تعقیب منفعت در نظام ارزشی اسلامی را نه تنها رسالت فرد و ساختار مسلمان، بلکه فلسفه ی وجودی خویش معرفی می کند و قواعد عام فقهی گویای این امر است. پذیرش «سیره و بناء عقلائیه»، توسل به «سیره معصومین(ع)» در مواجهه با مرزبندی های بشری، توجه به «منطقه الفراغ» و «تفکیک معاملات از عبادات» در فقه، مقدمات تبیین و پذیرش اقتضاء زمانی و مکانی در مرزبندی نوین و ملی است. حتی اگر تبیین اقتضائی پیش گفته راه گشا نباشد، عقلانیت دینی، از باب اضطرار به تبیین مرزبندی ملی و تعقیب منافع ملی در آن چارچوب می پردازد و قواعد تعدیل کننده در فقه سیاسی چون «روایت وضع»، قاعده «ضرورت»، قاعده «میسور» و قاعده «الاهم فالاهم»، حکومت اسلامی را در عین تعقیب آرمان وحدت اسلامی، به پذیرش تکثرهای ملی رهنمون می سازد.

کلیدواژه ها:

اضطرار ، اقتضاء ، فقه امامیه ، سیاست خارجی ، فقه سیاسی ، ملیت ، منافع ملی ، منفعت