مراحل ساخت معنا در خطبه ۸۷ نهج البلاغه از دیدگاه نظریه آمیختگی مفهومی

نهج­البلاغه از شاخص­ترین کتب اسلامی است که متن آن دارای ویژگی­های زبانی و بلاغی منحصر­به­فردی است که مفاهیمی عمیق را در خود جای داده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی استعاره و تبیین ویژگی و کارکردهای آن در متن نهج­البلاغه، در چارچوب نظریه آمیختگی مفهومی (Fauconnier & Turner, ۲۰۰۲)، یکی از نظریه­های متاخر معنی­شناسی شناختی است. در این پژوهش با بررسی خطبه ۸۷ (معرفی الگوی انسان کامل) که از شاخص­ترین خطبه­های نهج­البلاغه است و از طریق تحلیل ساختار معنی و سازوکار شناختی درک معنی، مراحل ساخت معنی به تصویر کشیده شده و تلاش شده است تا مشخص شود کدام یک از انواع آمیختگی ساخت معنا در این خطبه وجود دارد و شبکه آمیختگی­های مفهومی در آن حاصل طی شدن چه مراحلی از مراحل شکل­گیری معناست. یافته­ها نشان می­دهد که در فرازهای این خطبه از تمام انواع آمیختگی مفهومی استفاده شده است و با استفاده از سه مرحله ترکیب، تکمیل­سازی و گسترش می­توان به معنایی نوظهور دست یافت که هدف کلی آن به­دست دادن مقیاسی بشری است تا از این طریق مفاهیم ربوبی برای انسان قابل درک شوند. در نمونه­های ارائه­شده، استفاده از توانایی خلاق بشری برای بیان مفاهیم انتزاعی از طریق مفاهیم عینی در فضاهای مختلف کاملا مشهود است.    

کلیدواژه ها:

Key words: Cognitive semantics ، Conceptual blending ، Mental spaces ، Sermon ۸۷ - Nahj al-Balaghah ، واژه­های کلیدی: معناشناسی شناختی ، آمیختگی مفهومی ، فضاهای ذهنی ، خطبه ۸۷ نهج­البلاغه