شواهدی آماری از نقش های وجهی «ب» در فارسی نو: مطالعه ای درزمانی

عنصر تصریفی «ب» در نظام وجه فارسی نو تاکنون سه نقش دستوری نشانه وجه التزامی، نشانه وجه امری و نشانه آینده را برعهده داشته است که وجه اشتراک آن­ها غیرقطعی ­بودن وقوع رویداد (درتقابل با گزارش وقوع قطعی رویداد در وجه اخباری) است. تحقیق حاضر که بر اساس پیکره­ای متشکل از نمونه­گیری از ۵۵ اثر مکتوب در یک بازه یازده قرنی (قرن ۴ تا ۱۴ هجری) انجام گرفته است، نشان می­دهد که در طول این دوره، بسامد «ب» در نقش نشانه وجه التزامی سه برابر، و در نقش نشانه وجه امری دوونیم برابر شده است، ولی نقش وجهی سوم (نشانه آینده) عمدتا در قرن­های ۴ تا ۶ فعال بوده و به­تدریج متوقف شده است. همچنین، به­استناد داده­های پیکره و آمارهای توصیفی ارائه­شده در مقاله، از قرن ۱۳ کاربرد «ب» که قبلا تقریبا منحصر به افعال ساده بوده، به قلمرو افعال مرکب نیز گسترش یافته است. ازسوی دیگر، بی­نظمی­هایی در آمارهای افزایش بسامد «ب» در پیکره در طول یازده قرن دیده می­شود که نگارنده تلاش کرده است با توسل به فرضیه­هایی چون کهن­گرایی دستوری در بعضی متون و تحریف احتمالی الگوهای دستوری در فرایند نسخه­نویسی، آن­ها را تحلیل کند. درمجموع، آمارها نشان می­دهد که دستوری شدگی «ب» از قبل از قرن ۴ آغاز شده بوده و در طول این یازده قرن ادامه یافته و در فارسی امروز نیز بسامد آن همچنان در دهه­های اخیر در حال افزایش بوده است.    

کلیدواژه ها:

future ، grammaticalization ، imperative ، mood marker ، New Persian ، subjunctive ، واژه­های کلیدی: آینده ، التزامی ، امری ، دستوری شدگی ، فارسی نو ، نشانه وجه