تبیین ویژگی های کالبدی بادگیر در معماری سمنان

یکی از عناصر تاریخی مهم و اثرگذار بر معماری ایران، بادگیر است. معماران ایرانی، این عنصر را در رویکرد طراحی اقلیمی به­کار می­گرفته­اند. بادگیر یک سیستم سرمایشی ایستا است که با استفاده از انرژی تجدیدپذیر باد، امکان تهویه طبیعی ساختمان را نیز فراهم می­کند. بادگیر در سیمای شهرهای قدیمی ایران، به عنوان یک عنصر اثرگذار مطرح بوده، به­طوریکه پس از مناره­های مساجد، عنصری مهم در خط آسمان شهر قلمداد می­شد. امروز صنعت ساختمان با مصرف چهل درصد از انرژی جهانی و سیستم­های خنک­کننده و گرم­کننده نیز با مصرف حدود شصت درصد انرژی در یک ساختمان، تهدیدی جدی در ایجاد چالش­های زیست­محیطی هستند، از این رو سیستم­های غیرفعال مثل بادگیرها می ­توانند جایگزین­هایی سنتی ولی مفید برای کاهش مصرف انرژی باشند. پژوهش حاضر با هدف مطالعه بادگیرها در معماری بومی شهر سمنان انجام گردیده است. در مطالعه میدانی تعداد ۳۷ خانه از خانه­های تاریخی و واجد ارزش معماری در شهر سمنان انتخاب شده و ویژگی­های کالبدی بادگیرهای موجود مورد بررسی قرار­گرفته است. نتایج نشان می­دهد که در گذشته، بناهایی همچون آب­انبارها، دارالحکومه قدیم و خانه­های تاریخی در سمنان دارای بادگیر بوده­اند. ویژگی­های بادگیرها نیز شامل جهت استقرار رو به شمال، تیغه­ها عمدتا X شکل، ارتفاع بادگیرها از کمتر از ۲ متر تا ۱۱.۵ متر متغیر بوده و اکثرا دارای سقف مسطح هستند. به لحاظ تزیینات نیز، تعدادی از بادگیرهای بناهای مسکونی سمنان فاقد تزیینات بوده و تعدادی نیز با مصالحی مانند آجر، گچ و یا کاه گل تزیین شده­اند.

کلیدواژه ها:

بادگیر ، اقلیم گرم و خشک ، سمنان ، خانه های تاریخی