بررسی آثار کاهش یارانه انرژی بر پایداری منابع آب در آبخوان مهیار شمالی: رویکرد مدل برنامه ریزی پویای تصادفی مثبت

اگرچه پرداخت های حمایتی دولت در بخش کشاورزی در جهت افزایش رفاه جامعه صورت می گیرد، اما تبعاتی نظیر تاثیرگذاری بر محیط زیست و به ویژه منابع آب به همراه دارد. به گونه ای که امروزه توسعه فعالیت های کشاورزی منجر به افت سطح آب زیرزمینی در بیشتر این آبخوان ها شده است. این موضوع انگیزه بخش های دولتی مربوطه را در توسعه و به کارگیری گزینه های سیاستی برای حفظ منابع آب آبخوان و در نتیجه پایداری آن را بیش از پیش افزایش داده است. هدف این مطالعه تحلیل و شبیه سازی تاثیر سیاست کاهش یارانه انرژی و ارزیابی اثر آن روی بهره برداری منابع آب و الگوی کشت محصولات کشاورزی در آبخوان دشت مهیار شمالی واقع در استان اصفهان با استفاده از مدل بهینه یابی غیرخطی شبیه سازی شده می باشد. برای این منظور، ابتدا، یک مدل برنامه ریزی ریاضی مثبت به شکل پویا گسترش یافت و نسبت به داده های مربوط به سطح کشت محصولات در سال پایه ۸۴-۱۳۸۳ کالیبره شد. پس از کالیبره شدن، مدل اثرات مربوط به اعمال سناریوهای سیاستی کاهش یارانه انرژی را روی پارامترهای اقتصادی و هیدرولوژیکی منطقه در طول یک دوره ۲۰ ساله شبیه سازی نمود. نتایج این مطالعه نشان داد، اعمال سیاست کاهش یارانه انرژی، علی رغم کاهش نسبی در منافع اقتصادی بخش کشاورزی منطقه باعث تعدیل روند بهره برداری بی رویه از منبع کمیاب آب و تغییر الگوی کشت و در نتیجه افزایش عمر آبخوان و هدایت بهره برداری آب بر اساس مفاهیم پایداری شده است. با این حال، ضروری است، سیاست قیمت گذاری انرژی به گونه ای اعمال شود که علاوه بر بهبود پایداری کشاورزی و حفظ منابع حیاتی آب، منافع اقتصادی و اجتماعی بخش نیز دچار نوسان زیادی نشود. بر این مبنا و با توجه به نتایج تحقیق، به نظر می رسد افزایش ۱۰ درصدی در قیمت انرژی بتواند پایداری نسبی کشاورزی و منابع آب منطقه را فراهم نماید.

کلیدواژه ها:

آب های زیرزمینی ، حفاظت منابع آب ، شبیه سازی ، قیمت گذاری ، گزینه سیاستی