امکان سنجی پایش حوزه آبخیز با کمک شهروندان آبخیزنشین، مطالعه موردی: آبخیز چهل چای استان گلستان

هدف از این پژوهش، امکان سنجی پایش متغیرهای بارش، دما و تراز آب رودخانه در حوزه آبخیز چهل­ چای با مشارکت شهروندان است. حوزه آبخیز چهل­ چای جزء حوضه­ های کوهستانی استان گلستان می­ باشد. این حوزه آبخیز به عنوان یکی از پرچالش ­ترین حوزه های آبخیز استان در کانون توجه مسئولان و مدیران استان قرار دارد. بدین منظور، با طراحی و ساخت ادوات ساده و ارزان­ قیمت، متغیرهای مذکور به­ وسیله افراد داوطلب (شش نفر شامل دو دانش آموز، سه شهروند زن و یک شهروند مرد) به مدت پنج ماه اندازه گیری شد. داده ­های ثبت شده، از طریق فرم های کاغذی و تلفن همراه (پیامک، شبکه اجتماعی واتساپ و تلگرام) به ­وسیله شهروندان به اشتراک گذاشته شد. برای ارزیابی و صحت سنجی داده ها، از آزمون های همبستگی، t جفتی و ضریب کاپا بین داده­ های برداشت شده به ­وسیله شهروندان و ایستگاه­ های هواشناسی موجود در منطقه استفاده شد. نتایج نشان داد که میانگین داده ­های ثبت شده به وسیله شهروندان در مقایسه با ایستگاه­ ها تفاوت معنی داری ندارد. شهروند زن با مدرک تحصیلی لیسانس، بیشترین تعداد ثبت داده را داشته، داده های ثبت شده به ­وسیله ایشان همبستگی بالایی با ایستگاه ­های رسمی پایش متغیرهای دما و بارش داشته است و شهروند مرد متصدی اداره منابع طبیعی کمترین تعداد ثبت داده را داشته، پائین ترین همبستگی بین داده­های ثبت شده به­ وسیله ایشان و داده­ های ایستگاه ­های رسمی وجود داشته است. در مجموع، عملکرد خوب شهروندان (به ویژه زنان) در پایش آبخیز امیدوارکننده بوده، می­توان به کمک آنان داده های قابل اعتماد، به موقع و طولانی مدت جمع ­آوری کرد و کمبود داده به ویژه در مناطق کوهستانی دورافتاده را جبران کرد و فرایند تصمیم­ گیری و مدیریت آبخیزها را تسهیل کرد.

کلیدواژه ها:

پایش مشارکتی ، جمع سپاری ، ذی نفعان حوزه آبخیز ، علم شهروندی ، کمبود داده