اثر تنش خشکی بر صفات عملکردی، آنزیم های آنتی اکسیدان و درصد اسانس برخی اکوتیپ های گیاه دارویی زیره سبز (.Cuminum cyminum L)

زیره سبز از مهم ترین گیاهان دارویی ایران است که نیاز آبی پایینی جهت تکمیل دوره رشد دارد. بنابراین یکی از گیاهان با ارزش جهت کشت در مناطق خشک و نیمه خشک دنیا به ویژه در شرایط خشکسالی به شمار می رود. به همین منظور، پژوهش حاضر با هدف اندازه گیری پارامترهای مهم مورفولوژیک، فیزیولوژیک و همچنین عوامل دخیل در تنش اکسیداتیو و درصد اسانس تحت شرایط تنش خشکی و نرمال در اکوتیپ های مختلف این گیاه اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در گلخانه پژوهشی دانشگاه سراوان به اجرا در آمد. فاکتورهای آزمایشی شامل تنش خشکی در دو سطح تنش و عدم تنش و هشت اکوتیپ مختلف بودند. صفات مورد اندازه گیری شامل ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در گیاه، تعداد چتر در گیاه، تعداد چترک در چتر، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه و عملکرد دانه، محتوای کلروفیلa ، b و کارتنوئید و فعالیت عوامل بیوشیمیایی کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز، پراکسیداز، مالون دی آلدهید و همچنین اسانس بذر بود. نتایج نشان داد که تنش خشکی موجب کاهش عملکرد، اجزای عملکرد و محتوای رنگدانه های فتوسنتزی شد. در مجموع، اکوتیپ بیرجند بیشترین عملکرد دانه در بوته (۱.۳۷ گرم) را داشت. همچنین در این پژوهش، نحوه فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان کاتالاز، پراکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز در این گیاه دارویی با ارزش مشخص شد که در آن تنش خشکی موجب افزایش فعالیت این آنزیم ها و نیز میزان مالون دی آلدهید به ترتیب از u/mgpro*min ۱.۳۱، mg/g ۲.۳۴، u/gFW ۱.۲۹ و µmol/gFW ۲۱.۸۷ به ۳۳.۴۴، ۴.۷۳، ۶.۹۰ و ۶۶.۶۶ شد. در نهایت با توجه به معیارهای اندازه گیری شده، میزان تحمل اکوتیپ های مورد بررسی نسبت به تنش خشکی مشخص شد و اکوتیپ بیرجند به عنوان اکوتیپ برتر از این لحاظ شناسایی شد.

کلیدواژه ها:

کلروفیل ، صفات بیوشیمیایی ، کارتنوئید ، شاخص های تحمل تنش