بازپژوهی مماثلت در کیفیت استیفاء قصاص از منظر فقه مذاهب خمسه

هرچند اصل وجود قصاص در فقه جزایی اسلام اصلی غیرقابل تردید است، اما در مورد شرایط و احکام آن شاهد اختلاف بین فقهای مذاهب هستیم. یکی از این موارد اختلاف، بحث گستره حق اولیاءدم و مجنی­ علیه در کیفیت قصاص قاتل و جانی است. پرسش این است که آیا حق قصاص تنها محدود به پیروی از اثر جنایت است و یا اینکه گستره آن به مماثلت در کیفیت و خصوصیات جنایت نیز امتداد پیدا می کند؟ به عبارت دیگر آیا اولیاءدم و مجنی­ علیه حق دارند قاتل یا جانی را به همان کیفیت که وی اقدام به قتل یا جنایت نموده، قصاص نمایند؟ پاسخ به این پرسش از جهات دیگری نیز از اهمیت به­ سزایی برخوردار است، چرا که دو بحث «قصاص از طریق اهداء عضو» و «بی حس کردن اعضاء در هنگام قصاص» به طور کامل بر بحث مماثلت در کیفیت استیفاء قصاص استوار است. یافته های پژوهش حاضر که به شیوه توصیفی- تحلیلی انجام شده است نشان می دهد هرچند مشهور فقهای امامیه، حنفیه و حنابله حکم به عدم جواز مماثلت نموده اند، اما ادله ارائه شده توانایی اثبات این مدعا را دارا نیستند و قول به جواز مماثلت مستند به ادله مستحکم تری است.

کلیدواژه ها:

مماثلت ، قصاص ، جنایت ، کیفیت قصاص ، مذاهب خمسه