محرک اول در نظر ارسطو

هدف از این مقاله تحقیق در خصوص نظر ارسطو در باب محرک اول یا خداست. ارسطو درکتاب مابعد الطبیعه خود درباره حکمت یا فلسفه اولی بحث و برای آن دو تعریف ذکر میکند: ۱- بحث درباره علل اولیه واقعیت ۲- بحث درباره موجود بما هو موجود. این کتاب خود مشتمل به چهارده کتاب فرعی است. در کتاب آلفا علل اولیه را چهار تا میداند: فاعلی، صوری، مادی، غایی. در کتاب لاندا، وارد بحث از محرک اول میشود. قصد ارسطو تبیین وجود حرکتی است که سراسر عالم مادی را فراگرفته است و از این زاویه است که وارد بحث خدا میشود. از نظر او، کل عالم کاروانی است که از قوه و نقص به سوی فعلیت و کمال روان است و محرک اول که فعلیت محض است، در راس هرم هستی قرار گرفته و این قافله را به جذبه شوق به سوی خود میکشاند. به تعبیر دیگر او علت غایی حرکت عالم است، نه علت فاعلی آن. ارسطو بعد از اثبات وجود محرک نامتحرک اول، آن را با خدا یکی میداند و برای او صفات الهی مانند حیات و علم قائل میشود و با این کار اصل اول فلسفی عالم را با اصل بنیادین دینی متحد میسازد، بعد از آن که آن دو از هم جدا شده بودند. فعل خدای ارسطو، فکر است و متعلق این فکر هم، تنها خود اوست. بنابراین او علم و عنایتی به جهان ندارد. او معبود هم نیست. همچنان که خالق هم نیست. زیرا ارسطو ماده و حرکت را ازلی میداند. جهان ارسطو غایتمند است، اما نه بدان معنا که موجودات آگاهانه به سوی غایت خویش روانند و نه بدان معنا که خدا، عالم را چنین قرار داده است. نفوذ و تاثیر خدا در عالم مانند نفوذ و تاثیری است که شخصی ناآگاهانه، در شخصی دیگر دارد یا حتی مانند تاثیری که یک مجسمه در طالب خود ایجاد میکند. سخن آخر این که آراء ارسطو در باب خدا نه کافی است و نه حتی چندان منظم و مبوب. 

کلیدواژه ها:

حکمت - علت (فاعلی ، غایی ، صوری ، مادی) - زمان - حرکت - قوه - فعل - شوق - محرک اول - خدا