بررسی میزان مخاطره چاک جریان در قاعده دلتای سفیدرود

چاک جریان، جریانی قوی و باریک است که در منطقه خیزاب و در جهت تقریبا عمود بر ساحل شکل می گیرد. منطقه مورد مطالعه در این پژوهش، خطوط ساحلی بخش جنوب غربی دریای خزر در قاعده دلتای رودخانه­ای سفیدرود است. آمار بالای غرق شدگان دریای خزر صرف نظر از عدم آشنایی با فن شنا ناشی از ناآگاهی شناگران با ژئومورفولوژی سواحل، رژیم امواج، چاه های مکنده و چاک جریان است که شنای مطمئن و ایمن در دریا را با شنا در آب های آرام استخرها و رودخانه ها و دریاچه های پشت سد کاملا متمایز می کند. هدف از این پژوهش شناسایی چاک جریان و بررسی علل رخداد این پدیده است. ابزار و داده­های اصلی این پژوهش از نقشه هیدروگرافی چارت دریایی کیاشهر به مقیاس ۱۰۰۰۰۰/۱ و دستگاه GPS به همراه نرم­افزار ArcGIS تشکیل شده است. روش کار مبتنی بر شناسایی چاک جریان در بازدیدهای میدانی و در مرحله بعد انتقال نقاط به محیط نرم­افزاری و اضافه نمودن آن به پارامترهای ژئومورفیک (توپوگرافی بستر دریا، شیب، هندسه خط ساحلی، قطر ذرات و راستای امواج) به همراه تخمین میزان مخاطره چاک جریان با استفاده از مدل مورفودینامیک ساحل ارائه شده توسط رایت و شورت، جهت بررسی و تجزیه و تحلیل میزان مخاطره و دلایل وقوع چاک جریان در قاعده دلتای سفیدرود است. یافته های تحقیق نشان می­دهد قطر ذرات ماسه در مناطق وقوع چاک جریان کوچک تر و شیب این مناطق نیز کمتر از مناطق مجاور می­باشد. بررسی پارامتر امگا در مدل مورفودینامیک ساحلی، محدوده مورد بررسی را با امگای بین  ۹۷/۰ تا ۸۵/۲، در رده سواحل با خطر کم تا متوسط از لحاظ میزان مخاطره چاک جریان قرار می­دهد. هندسه خط ساحلی نیز در محل وقوع جریان­های شکافنده، انحنا و تورفتگی زیادی را به سمت خشکی نشان می­دهد که می­تواند در شناسایی این خطر کمک کننده باشد. در مناطقی که بین پشته­های دریایی، گودی­های هرچند کوچک ایجاد شده باشد شرایط برای ایجاد و تقویت این جریان­ها فراهم می­شود؛ لذا می­توان نتیجه­گیری نمود که به دلیل ارتباط تنگاتنگ نقاط وقوع این پدیده و وجود پشته­ها و ناوه­های در منطقه شکست، می­توان محل وقوع جریان­ها را شناسایی نموده و حتی صحت نقشه­های عمق­سنجی را ارزیابی کرد. پیشنهاد می­شود با توجه به شناسایی چاک جریان، علائم هشداردهنده در سواحل مورد مطالعه نصب شود تا از بروز حوادث احتمالی جلوگیری گردد.

کلیدواژه ها:

دریای خزر ، چاک جریان ، چارت دریایی ، دلتای سفید رود