تحلیل کارکرد های عنصر تیغ در شبکه های تداعی غزل صائب

   تداعی، فرایند هم­خوانی مواد و عناصر در کارگاه تخیل و تخیل، هسته و کانون هنر شعر است و این رابطه بیانگر نقش بی­بدیل تداعی در شعر ادوار گوناگون است لکن این فرایند در غزل شاعران سبک هندی و به ویژه صائب، به دلیل تمرکز بر خلق مضامین با کشف روابط بین عناصر و ایجاد پیوند­های نوین هنری میان آن­ها برای خلق شبکه­های تصویری و معنایی، از نمود و اهمیت خاصی برخوردار است این امر در شعر صائب از رهگذر دست­اندازی خیال در عناصر و نقش آن­ها در عرصه شعر و از دو طریق ابداع شبکه­های نوین و گسترش و نوسازی شبکه­های موجود در ادب فارسی صورت یافته­است. در پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این سوال هستیم که تیغ به عنوان یکی از عناصر دیوانی ریشه­دار شعر فارسی، به چه شیوه­هایی، با هم­نشینی با چه عناصری و برای بیان چه مفاهیمی در شبکه­های تداعی غزل صائب نقش­آفرینی نموده است؟ و به شیوه توصیفی-تحلیلی و تحلیل محتوا در فرایند پژوهش، تبیین نموده­ایم که تیغ به هر دو شیوه مذکور دستخوش خیال صائب واقع شده­ یعنی؛ وی هم با برجسته­سازی دو ملائم تیغ یعنی «آب تیغ» و «جوهر تیغ» خوشه­های خیالی بکری آفریده و از آن­ها به عنوان عنصر کانونی شبکه­های تداعی بهره برده است و هم با ایجاد شبکه­های تداعی نوینی از عناصر به محوریت تیغ و استخدام آن در قالب جفت­های گردان، اقدام به گسترش قلمرو خیالی و بسامد استعمال آن نموده است.

کلیدواژه ها:

صائب ، غزل ، تیغ ، جوهر تیغ ، آب تیغ ، شبکه تداعی