همنشینی الگوی آموزش فرانسوی و ایده وحدت ملی در آموزش نوین ایران: از مشروطه تا شهریور۱۳۲۰

اینکه چرا و چگونه نظام آموزشی نوین ایران، که هم زمان با افتتاح دارالفنون در سال ۱۲۳۰ شمسی آغاز شد، به تدریج تحت نفوذ نظام آموزشی فرانسه قرار گرفت اما در اواخر قاجار و در تمام دوره پهلوی اول به دامن ملی گرایی غلطید، و اینکه این دو زمینه صوری و محتوایی از چه زمانی و با چه کیفیتی نظام آموزشی نوین ایران را درگیر کرد، موضوعی است که این نوشتار تلاش دارد بر پایه گزارش های تاریخی و اسناد و تحلیل های ارائه شده زمینه های چنین پیوندی را نشان دهد. برای پاسخ به پرسش های فوق لازم است بدانیم کدام یک از ویژگی های نظام آموزشی فرانسه با تمایلات میهن پرستانه ایرانی ها در انتهای قرن نوزدهم و ابتدای قرن بیستم، که بی تاثیر از تحولات اروپا و غرب آسیا نبود، همراه شد. این مقاله نشان خواهد داد اقتضائات داخلی ایران، از جمله تثبیت امنیت داخلی و مرزی، تحولات فرهنگی و اقتصادی و ضرورت های پزشکی در کنار زمینه های تاریخی التفات ایرانیان به فرانسه و انقلاب خوشنام آن، در دوره احمدشاهی که دوره تثبیت مشروطه نیز خوانده شده است، به روی کار آوردن نظامی سیاسی فرهنگی اقتصادی منجر شد که در آن، حکومت مرکزی می بایست از طریق اتخاذ یکسان سازی فرهنگی ذیل ایده وحدت ملی و طرح مدرنیته ایرانی، به مدد دو ابزار آموزش نوین و دیوان سالاری، تمامی آمال و آرزوهای مشروطه خواهان را محقق سازد.

کلیدواژه ها:

آموزش نوین ، وحدت ملی ، مدرنیته ایرانی ، قاجار ، پهلوی نخست ، فرانسه