بهینه سازی تولید پینه و ریزازدیادی در چهار رقم انگور (Vitis vinifera L.)

سابقه و هدف: انگور هم به لحاظ سطح زیر کشت و هم ارزش تغذیه ای و اقتصادی از مهمترین محصولات باغی در دنیاست. ایران از نظر تولید انگور در رتبه هفتم دنیا جای دارد. از روش های تکثیر و اصلاح انگور استفاده از فن کشت بافت گیاهی است. مواد و روشها: به منظور بهینه سازی کشت بافت گیاهی تولید پینه و بازایی از کالوس، این پژوهش در دو آزمایش در دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج به اجرا درآمد. در آزمایش اول از دو ریزنمونه ی مریستم میانی و برگ رقم های عسکری، سیاه، گوی و ریش بابا، ۵ سطح هورمون بنزیل آمینو پورین (BAP) و ۵ سطح هورمون نفتالین استیک اسید (NAA) (۰، ۵/۰، ۱، ۵/۱ و ۲ میلی گرم در لیتر) برای تولید پینه استفاده شد. دو ماه پس از کشت ریزنمونه ها و اعمال تیمارها صفاتی از قبیل طول، ارتفاع، حجم، وزن تر، وزن خشک و درصد رطوبت نسبی پینه اندازه گیری شدند. در آزمایش دوم از پینه های حاصل از مریستم میانی در محیط کشت حاوی ۵/۱ و ۲ میلی گرم در لیتر BAP و ۵/۰، ۱، ۵/۱ و ۲ میلی گرم در لیترNAA جهت ساقه زایی و۰، ۲/۰، ۴/۰، ۶/۰ و ۸/۰ میلی گرم در لیتر NAA برای ریشه زایی استفاده شد. صفات طول، وزن تر، درصد ساقه زایی و تعداد برگ در مرحله ساقه زایی و درصد ریشه-زایی در آزمایش ریشه دهی بررسی شدند. هر دو آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. سپس تجزیه واریانس بر روی مشاهدات انجام شد و میانگین تیمارها با هم مقایسه و بهترین تیمارها معرفی شدند. یافته ها: نتایج حاصل از تجزیه واریانس هر دو آزمایش نشان داد که اثرات اصلی و برهمکنش آنها برای کلیه ی ویژگی های اندازه گیری شده معنی دار بود. به طورکلی در آزمایش اول بهترین تیمار هورمونی نسبت به شاهد برای صفات طول، ارتفاع، حجم، وزن تر، وزن خشک کالوس و درصد رطوبت نسبی، سطح ۵/۱ میلی گرم در لیتر BAP و ۲ میلی گرم در لیتر NAA و مربوط به رقم ریش بابا و ریزنمونه ی مریستم میانی بود. نتایج آزمایش دوم نشان داد که میزان ۲ میلی گرم در لیتر BAP و ۲ میلی گرم در لیتر NAA ترکیب مناسبی جهت ساقه زایی در ارقام عسکری و گوی بود، این تیمار در رقم عسکری و رقم گوی به ترتیب باعث ۱۰۰ و ۶۷ درصد ساقه زایی شد. در حالی که در رقم سیاه سطح ۵/۱ میلی گرم در لیتر BAP و۵/۰ میلی گرم در لیتر NAA با ۳۳ درصد و در رقم ریش بابا سطح ۵/۱ میلی گرم در لیتر BAP وNAA با ۶۷ درصد مناسبترین ترکیب بودند. کلیه تیمارها واکنش بسیار مطلوبی نسبت به ریشه زایی داشتند به گونه ای که بین شاهد و سطوح تنظیم کننده های رشد که جهت ریشه زایی استفاده شدند تفاوتی وجود نداشت و صددرصد ریشه زایی در تمامی تیمارها حاصل شد. نتیجه گیری: در مجموع با توجه به نتایج این پژوهش تولید پینه و باززایی در هر چهار رقم مورد مطالعه بهینه سازیگردید که می تواند در تولید و اصلاح انگور مورد استفاده واقع گردد.

کلیدواژه ها:

انگور ، پینه ، کشت بافت گیاهی ، ریزنمونه ، ریزازدیادی