واکاوی پیکره بنیاد فراگفتمان تبادلی در مقالات علمی پژوهشی فارسی: انگاره هایلند (۲۰۰۵)

مقوله «فراگفتمان»[۱] که از جمله مباحث فراگیر در حوزه تحلیل گفتمان است، دربردارنده مشخصه­های انسجامی و بینافردی است و به ایجاد ارتباط میان متن و بافت حاوی این اطلاعات با هدف برقراری ارتباط با مخاطب، ساماندهی متن و تفسیر آن توسط مخاطب کمک می­نماید. در گفتمان علمی، ساختار و انسجام متنی ایجاب می­کند، نویسندگان به طور مناسب از فراگفتمان و انواع آن شامل فراگفتمان تبادلی و برهم­کنشی و راهبردهای آنها بهره برند لذا وجود تفاوت معنی­دار در کاربرد فراگفتمان و انواع راهبردهای آن در نمونه بارز گفتمان علمی زبان فارسی که همانا مقالات پژوهشی حوزه­های علمی مختلف است، مورد توجه قرار می­گیرد. فراگفتمان تبادلی جهت سازماندهی اطلاعات گزاره­ای متن به کار می­رود و مشتمل بر پنج راهبرد گذار، نشانگر قالبی، نشانگر درون­متنی، گواه­نما و تاویل­نما است. پژوهش حاضر در صدد آن است تا با رویکردی پیکره­بنیاد۳ و بر اساس انگاره هایلند (۲۰۰۵) به واکاوی فراگفتمان تبادلی۴در مقالات علمی پژوهشی زبان فارسی بپردازد. بدین منظور، تعداد ۱۲۰ مقاله علمی پژوهشی در سه حوزه علوم انسانی، علوم پایه و فنی مهندسی از پیکره محک سمیم انتخاب و با تلفیق روش رایانه­ای (نرم­افزار واژه­نمای انت­کانک) و دستی به شناسایی و استخراج نشانگرهای فراگفتمان تبادلی و طبقه­بندی آنها پرداخته شد. تجزیه و تحلیل داده­ها حاکی از آن است که بر اساس آزمون آماری SPSS، تفاوت معنی­داری در کاربرد فراگفتمان تبادلی میان مقالات سه حوزه علمی مذکور وجود دارد، این امر دلالتی است بر این که  گرچه مقالات علمی به ژانر واحد (گفتمان علمی) تعلق دارند اما از ماهیت حوزه علمی وابسته نیز متاثر می­شوند. بازبینی تفکیکی انواع راهبردهای فراگفتمان تبادلی نشان می­دهد که از میان آنها، تنها نشانگرهای قالبی به طور یکسان میان سه حوزه علمی گوناگون توزیع شده­اند و وجود تفاوت معنی­دار در بسامد رخداد راهبردهای گذار، نشانگر درون­متنی، گواه­نما و تاویل­نما میان حوزه­های علمی مورد بررسی محرز می­گردد. [۱]. Metadiscourse.۳. Corpus-based .۴. Interactive metadiscourse.

کلیدواژه ها:

فراگفتمان ، نشانگرهای فراگفتمان تبادلی ، مقالات علمی پژوهشی فارسی ، انگاره هایلند (۲۰۰۵) ، برنامه انت کانک