بررسی تطبیقی دیدگاه های شیطان پرستی و اندیشه عین القضات درباره ابلیس
محل انتشار: مجله الهیات تطبیقی، دوره: 8، شماره: 18
سال انتشار: 1396
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 1,766
فایل این مقاله در 24 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_COTH-8-18_005
تاریخ نمایه سازی: 25 اردیبهشت 1400
چکیده مقاله:
عینالقضات، در جایگاه یک مسلمان موحد، خداوند را خالق و مبدا کل و ابلیس را از آفریدههای او میداند. او بیشتر از همان ابلیسی سخن میگوید که در ادیان توحیدی، مخصوصا دین اسلام مطرح است؛ یعنی ابلیس نافرمان متکبر، دشمن خدا و بدخواه نوع بشر؛ اما آنگاه که سخن او حال وهوای شطح و طامات به خود میگیرد، از ابلیس، جانبداری و تنزیه و تقدیس می کند. نگاه او، در چنین مواردی، با معتقدات اسلامی و صریح آیات قرآن و روایات همخوانی ندارد. عین القضات در ارائه این اندیشه از صوفیان مدافع ابلیس چون حسن بصری، حلاج و احمد غزالی و اندیشه گنوسی و عرفان قبالای یهود و برخی اندیشههای ایران باستان تاثیر پذیرفته است. همچنین میان دیدگاه عینالقضات در دفاع از ابلیس و احیانا تقدیس او با اندیشههای شیطانپرستی (از دیرباز تا کنون)، وجوه مشترک و جنبههای تمایزی وجود دارد. وجه مشترک، تلقی مثبت و جانبدارانه از ابلیس است؛ اما تفاوت را باید در موضوعاتی مانند «معیار ارزیابی منزلت ابلیس»، «جایگاه ابلیس در عالم و نسبت او با خدا و انسان» و «ابلیس، موضوع سجده بر آدم و میوه ممنوعه» جستجو کرد. معیار ارزشگذاری منزلت خاصی که عینالقضات برای ابلیس قائل است ـ به گمان او ـ بندگی، تقرب و عشق ابلیس در بارگاه الهی است، نه تقابل ابلیس با خداوند. بر این پایه، ابلیس عینالقضات موحد است و در توحید بر همه سبقت میگیرد؛ اما ابلیس شیطانپرستان این کمالات را ندارد و همواره با نیروهای خیر و خدای واحد مطلق تضاد و تقابل دارد. او ارزش خود را مرهون تکبر، سرکشی، گستاخی و نافرمانی در مقابل خداوند می داند؛ چنانکه میتواند بر مسند خدا بنشیند و در معرض پرستش قرار گیرد و خود به وجودآورنده دین شیطانی شود.
کلیدواژه ها:
نویسندگان
محمدرضا عابدی
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
عقیله آراسته
دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
مراجع و منابع این مقاله:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :