بررسی وضعیت نابرابری جنسیتی در بازار کار ایران (با استفاده از نماگرهای کار شایسته)

تقریبا نیمی از کارکنان در کل دنیا در مشاغل خاص جنسیتی که در آن حداقل ۸۰ درصد شاغلان، از یک جنس هستند، اشتغال دارند. در واقع مشاغل غیر کشاورزی خاص مردان تقریبا هفت برابر این مشاغل برای زنان است. این پدیده انعطاف ناپذیری بازار کار را نشان می دهد که باعث کاهش فرصت های شغلی به خصوص برای زنان می شود و در نتیجه کارایی اقتصادی را کاهش می دهد (آنکر،۱۹۹۸). تبعیض شغلی بر حسب جنس، گذشته از نابرابری فرصت های شغلی به نابرابری نرخ دستمزد و مرتبه شغلی بر حسب جنس نیز اشاره دارد. در واقع، مشاغل خاص زنان اغلب دارای پرداختی کمتر، مقام پایین تر و امکانات محدودتر برای پیشرفت در مقایسه با مشاغل خاص مردان است و حتی ثابت می شود که افزایش برابری زن و مرد در یک شغل، اثر معکوس بر نرخ دستمزد در آن شغل می گذارد (گولدن، ۲۰۰۲). برای بررسی وضعیت تبعیض جنسیتی در بازار کار لازم است نماگرهای نشان دهنده ابعاد مختلف بازار کار به تفکیک جنس محاسبه و مقایسه شوند. در این مقاله، با استفاده از مجموعه نماگرهای کار شایسته که تبیین کننده وضعیت بازار کار یک کشور هستند، میزان تبعیض جنسی در بازار کار ایران در ابعاد مختلف محاسبه، و روند تغییرات آن طی زمان بررسی و تحلیل می شود. بدین منظور، ابتدا تعاریف و مفاهیم مربوط به ۲۳ نماگر کار شایسته ارائه شده و پس از معرفی ۱۹ نماگری که به بحث جنسیت مرتبط هستند، ۱۱ نماگر که امکان محاسبه آنها با اطلاعات سری زمانی آمارگیری اشتغال و بیکاری خانوار مرکز آمار ایران در سال های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۲ وجود داشته برای کل کشور به تفکیک جنس محاسبه شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که هر چند حضور زنان در بازار کار کشور و جایگاه آنان در این بازار از روند رو به رشدی طی دوره مورد بررسی برخوردار است، هنوز در اغلب موارد زنان از موقعیت های برابر با مردان در بازار کار برخوردار نیستند.