خوابنامه نویسی در زبان و ادب فارسی (سیری در مهمترین خوابنامه های فارسی )

خواب یا رویا پدیده ای عمومی است که از دیرباز مورد توجه آدمی بوده است. در این پدیده، غالبا مفاهیم و پیامها به زبانی سمبلیک و نمادین ظاهر می شود و به همین سبب، درک آنها، به تحلیل و رمزگردانی نیاز دارد. تحلیل و رمزگردانی رویاها که در فرهنگ ما بدان «تعبیر خواب» اطلاق می شود، در آثاری که بدانها «خوابنامه » یا «تعبیرالرویا» می گویند؛ ثبت شده است. در زبان فارسی، پیشینه این خوابنامه ها که از لحاظ شکل و قالب، به خوابنامه های منظوم و منثور تقسیم می شوند و تحت تاثیر خوابنامه های عربی اند، به سده ششم ق. می رسد.کهن ترین خوابنامه منظوم فارسی از سنایی (مندرج در حدیقه الحقیقه) و دیرینه ترین خوابنامه منثور فارسی، ظاهرا، کتاب «خوابگزاری» از مولفی یا مترجمی ناشناخته است که در سده ششم ترجمه یا تالیف شده است. کامل التعبیر حبیش تفلیسی، مشهورترین خوابنامه منثور فارسی است که با وجود احتوای آن بر فواید زبانی، تا امروز چاپ مصححی از آن صورت نگرفته است. «تعبیر سلطانی» از قاضی اسماعیل ابرقوهی که در عصر و شهر حافظ تالیف شده، کاملترین و پرفایده ترین خوابنامه منثور فارسی است که تاکنون به حلیه طبع آراسته نشده است. در این خوابنامه، پاره ای از تعابیر منظوم خرگوشی،که از اصل آن اطلاعی در دست نیست، نقل شده است. هدف این جستار، بررسی و معرفی این خوابنامه ها و پاره ای از خوابنامه های دیگر فارسی و بیان فواید زبانی، ادبی و اجتماعی آنهاست.

کلیدواژه ها:

خوابنامه های منظوم ، تعبیر سلطانی ، کامل التعبیر ، خوابنامه های عربی ، فواید زبانی خوابنامه ها ، فواید ادبی و اجتماعی خوابنامه ها