شرح قصیده نخست دیوان ناصرخسرو قبادیانی

قصیده نخست دیوان ناصرخسرو قبادیانی مهم ترین سروده فلسفی دیوان اوست. او در این چکامه برخی از بنیادی ترین اصول تفکر خود را مانند یکی از حکیمان اسماعیلی، گاه به شکل پرسش و گاه اخبار، به نظم آورده است. اگرچه بر این قصیده شروحی نگاشته اند، هنوز می توان درباره آن سخن گفت. روش شرح در این مقاله بر استناد به آثار منثور فلسفی خود حکیم استوار است. نخست ابیات و آنگاه شرح و تفسیر هر بیت در ذیل آن آورده شده است. زبان ناصرخسرو در این چکامه خالی از لغزش نیست؛ اما درکل مدخلی مناسب برای شناخت جهان شناسی او و دیگر حکیمان شیعی و اسماعیلی است. تاکید بر مفاهیمی مانند وحدت محض و تفاوت آن با وحدت متکثر، جایگاه عقل اول و ربط آن با کلمه امر، ربط نفس و فلک و حرکت، تمسک به تمثیل عدد و واحد، پرسش از معنای عدم و هیچیز، پرسش از ماهیت و کنش آخشیجان و تاکید بر جایگاه امام زمان، از مهم ترین سخنان او در این چکامه است.

کلیدواژه ها:

ادب حکمی ، ناصرخسرو ، دیوان ، قصیده نخست ، شرح