ارزیابی کیفیت منابع آب زیرزمینی شهر مشهد با استفاده از کریجینگ نشانگر برمبنای آلودگی نیترات

در ارزیابی کیفیت منابع آب زیرزمینی استفاده از کریجینگ معمولی نمی­تواند پهنه های مستعد آلودگی (در معرض خطر) را مشخص نماید. در این پژوهش، به­منظور آگاهی از وسعت مناطق بیش از حد مجاز آلودگی نیترات (mg/L ۵۰) و نیز شناسایی مناطق مستعد آلودگی، داده های نیترات ۲۸۷ حلقه چاه در محدوده شهر مشهد به مساحت ۳۲۰ کیلومتر مربع و در گستره آماری ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۹ به کمک نرم افزار R مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. فرایند تحلیل و ارزیابی شامل مرتب سازی در شیت های اکسل، شناسایی داده های دورافتاده، حذف روند، بررسی همسانگردی، تعیین مدل های منتخب تغییرنما در هر سال و انجام کریجینگ فضایی و زمانی نشانگر می باشد. نتایج نشان داد که در هر سال، مدل تغییرنمای مترن به بهترین نحو ساختار فضایی داده ها را تبیین می کند. هم­چنین در گستره آماری مورد مطالعه به ترتیب ۱/۷، ۸/۵، ۲/۷، ۵/۸، ۶/۸، ۴/۹، ۴/۱۰، ۱/۲ و ۴/۲ درصد از کل منطقه از حد مجاز آلودگی عبور کرده است. از این رو به نظر می آید با تمهیداتی از جمله خارج کردن چاه های مناطق آلوده از مدار بهره­برداری، جلوگیری از حفر چاه های جدید، انتقال آب از سد دوستی، استفاده از چاه های کشاورزی مطلوب در بخش شرب و اجرای شبکه جمع آوری فاضلاب، مناطق غیر مجاز زیادی از سال ۱۳۸۸ کنترل شده است. علاوه بر این، در این سال ها به ترتیب ۴/۱۰، ۷/۱۱، ۴/۱۲، ۴/۹، ۳/۱۴، ۲/۱۲، ۰/۶، ۶/۱۱ و ۵/۱۱ درصد از کل منطقه، مستعد آلودگی بوده است، بنابراین توجه بیش از پیش به این مناطق و  بررسی علل آلودگی و کنترل آن ضروری به­نظر می رسد. 

کلیدواژه ها:

آبخوان ، شبکه پایش کیفی ، مدل مترن ، نقشه هم احتمال ، واریوگرام