مطالعهی تطبیقی نگارههای باستانی کوه خواجه زابل و شهر گور فیروزآباد

نمونه­های اندکی از هنر نقاشی دیواری از دورههای اشکانی و ساسانی برجای مانده است و در این میان تعداد نمونههای موجود در ایران امروزی بسیار کمتر است اما همین نمونه­های انگشتشمار، نقشی مهم و اساسی را در بازنگری و تحلیل تاریخ تکوین هنر نقاشی دوران پیش از اسلام ایران ایفا می­کند. این دیوارنگارهها در دو دوره و دو منطقهی متفاوت در ایران و در یک نوع سبک و شیوهی نقاشی نزدیک به یکدیگر دیده میشوند. تنوع موضوعات نقاشی در مجموعه کوه خواجه زابل و شهر گور فیروزآباد و توانایی به انجام رسانیدن کاری با این وسعت، یقینا نشاندهندهی بهرهگیری از هنرمندان سطح بالایی میباشد که در این مناطق کار کردهاند. مطالعهی این آثار محدود نشان می­دهد گرچه فنون و شیوه­های متفاوتی در خلق آنها بهکار رفته، این نمونه­ها در عین هماهنگی کامل با قالب یا شکل و مفهوم کاربردی معماری، متناسب با شرایط اقلیمی و فرهنگ متنوع ایرانزمین شکل گرفته است. این مقاله به مقایسهی دو نمونه از دیوارنگاره­های اشکانی کوه خواجه سیستان با نمونهی منحصربهفردی از دوران ساسانی در فیروزآباد فارس اختصاص دارد. تحلیل این دیوارنگاره­ها از نظر موضوعی، ساختار هنری و شیوهی اجرا نشان می­دهد که هنر نقاشی دوران ساسانی بهرغم نفوذ هنر هلنی بهعنوان هنری مستقل و ایرانی از نظر شکل و محتوا از هنر نقاشی اشکانی در شرق ایران تاثیر پذیرفته است.

کلیدواژه ها:

نقاشی دیواری ، اشکانی ، ساسانی ، کوه خواجه سیستان ، فیروزآباد فارس