بررسی ساختار و قدمت دروازه اصلی/ ورودی اول در مجموعهی ارگ بم

مجموعه ارگ که در شمال شرق شهر بم قرار دارد، یکی از معدود مجموعههای تاریخی است که سیمایی از یک شهر سنتی ایرانی را به خوبی نمایش میدهد. علیرغم انجام پژوهشهایی در ارتباط با ساختار شهرسازی آن، دربارهی برخی از عناصر معماری بهویژه ساختار، زمان شکلگیری و روند تکوین ورودی اول پرسشهایی وجود دارند که بیپاسخماندهاند. در پژوهش پیشرو که از نوع تحقیقات تحلیلی- تاریخی است، تلاش شده به آنها پاسخ درخور داده شود. برآیند پژوهش نشان میدهد که ساختار ورودی دارای سه پوسته است؛ لایهی نخست شامل دو برج مکعب است و در دورهی سلوکی یا اوایل دورهی اشکانی ساخته شد. در دورهی سلجوقی/ اتابکان کرمان و احتمالا در دورهی کوتوالی «سابقالدین علی» (۵۸۰-۵۶۳ هجری) ضمن الحاق لایهای به بدنه مکعب برجها، پوستهای دیگر با دو برج استوانهای در کنار آنها برپا شد. آخرین مرحله الحاقات در دورهی ایلخانی/آل مظفر و بهاحتمالزیاد در زمان عامل سلطان ابوسعید بهادر در بم، «اخی شجاعالدین» (۷۴۴-۷۱۶ هجری)، به انجام رسیدند؛ در این مرحله غیر از برجهای استوانهای، بارویی با محور شمالی- جنوبی ایجاد و یک «هشتی» نیز بهورودی الحاق شد. همزمان و در کنار درگاه ورودی جدید دو برج استوانهای با اندازهای نسبتا کوچک نیز ساخته شدند. پوستهی جدید در دورهی تیموری دستکم دو مرحله مرمت شد.

کلیدواژه ها:

دروازه اصلی ، ارگ بم ، شهر ایرانی