واکاوی عنصر شخصیت در رویکردهای ساختارگرایی (مطالعه موردی: هفت پیکر نظامی)

هفت پیکر یا بهرامنامه، چهارمین منظومه نظامی از نظر ترتیب زمانی، و یکی از دو شاهکار او در کنار خسرو و شیرین از لحاظ کیفیت است. این اثر، دو بخش کلی دارد: بخش اول مربوط به بهرام است که روایتی تاریخگونه دارد، و بخش دوم روایتهایی اپیزودیک از زبان هفت همسر بهرام است. ساختار این اثر، تحلیل ادبی آن را از دیدگاه مکتب روایتشناسی ساختارگرا ممکن میسازد. در تحلیل ساختاری روایت، شخصیت دیگر به عنوان فرد انسانی واقعی در متن وجود ندارد، بلکه مجموعهای از کنشها و تصاویر و نشانههای زبانی است. شخصیتها در داستانهای هفت پیکر، موقعیت ممتاز و جایگاه کانونیشان را در روایتها از دست میدهند و متنیت مییابند، بهنحویکه آنها را میتوان مستوفا و جدا از زمینه و بافتارشان، مورد بحث قرار داد. در این مقاله، ابتدا کلمه «شخصیت» را در رویکردهای ساختارگرا بررسی میکنیم، و آنگاه آن را به مثابه یک عنصر روایی تحلیل خواهیم کرد. آنگاه بازنمایی شخصیت به شکل مستقیم و غیرمستقیم، منابع و نیز نمودگارهای آن در هفت پیکر نظامی در قالب کنش، نام و عنوان، محیط، زبان و ظاهر بیرونی نشان داده میشود.

کلیدواژه ها:

هفت پیکر ، شخصیت ، روایتشناسی ، ساختارگرایی