بررسی آگاهی از پیامدهای فرسایش خاک و راهبردهای حفاظتی در نواحی روستایی حوضه آبخیز چهلچای گلستان

فرسایش خاک ممکن است به از بین رفتن کیفیت خاک و در نتیجه، کاهش بهرهوری خاک منجر شود. پذیرش راهبردهای حفاظت خاک نقش مهمی در کاهش فرسایش خاک و بهبود حاصلخیزی آن ایفا میکند و این در حالیست که پذیرش اقدامهای حفاظت خاک به آگاهی کشاورزان از پیامدها و علتهای فرسایش خاک وابسته است؛ ازاینرو در پژوهشی پیمایشی، ۲۷۳ نفر از بهرهبرداران زراعی با رابطه کوکران مشخص و به شکل تصادفی از ۱۵ روستای حوضه آبخیز چهلچای انتخاب شدند و دانش و آگاهی آنها درباره پیامدها و علتهای فرسایش خاک و تاثیر آن بر استفاده از اقدامهای حفاظت خاک بررسی شد. بیشتر کشاورزان (۸۵ درصد) اعتقاد داشتند فرسایش خاک کنترلپذیر است و طیف گستردهای از عملیات کنترل فرسایش و بهبود حاصلخیزی خاک را به کار میگرفتند. این روشها شامل شخم عمود بر جهت شیب (۲/۳۲ درصد)، کشت دستی (۴/۲۴ درصد)، حداقل شخم (۸/۲۳ درصد)، کشت ردیفی درختان (۴/۲۳ درصد) و تناوب زراعی (۹/۲۰ درصد) بودند و هرچند روشهای یادشده در منطقه بیشتر استفاده میشدند، ازنظر بیشتر کشاورزان روشهایی مانند عدم شخم (نوتیلیج)، روشهای آبیاری تحتفشار، پوشش دائمی خاک با بقایای گیاهی، شخم عمود بر جهت شیب و تراسبندی اثربخشی بیشتری داشتند. نتایج آزمون t تکنمونهای نشان دادند کشاورزان بهخوبی از پیامدهای فرسایش و علتهای ایجاد آن آگاهی دارند. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان دادند میزان استفاده از روشهای حفاظت خاک با متغیرهای ادراک از اثربخشی روشهای حفاظت خاک، آگاهی از عوامل فرسایش خاک و آگاهی از پیامدهای فرسایش خاک تبیین میشود. پژوهش حاضر نتیجه میگیرد باوجود دانش مطلوب کشاورزان از پیامدهای فرسایش و علتهای ایجاد آن، به نظر میرسد آنها روشهای موجود استفادهشده را اثربخش ارزیابی نمیکنند؛ بنابراین در شرایط موجود، آگاهی از پیامدهای فرسایش و علتهای ایجاد آن نتوانسته است باعث استفاده از روشهای موثرتر حفاظت خاک شود.

کلیدواژه ها:

فرسایش خاک ، حفاظت خاک ، آگاهی کشاورزان ، چهلچای ، استان گلستان