آسیب شناسی برنامه درسی کار وفناوری در مقطع متوسطه اول: مطالعه کیفی

پیشینه و اهداف: حوزه تربیت و یادگیری کار و فناوری از حوزه­های یازده ­گانه­ای است که در برنامه­ درسی ملی لحاظ شده و شامل کسب مهارت­های عملی برای زندگی کار آمد و بهره ور و کسب شایستگی­های مرتبط با فناوری علوم وابسته، به فناوری اطلاعات و ارتباطات است. یکی از مبانی اصلی اصلاح برنامه درسی در قرن بیستم روند افزایش آموزش فناوری می­باشد. این شایستگی برای تربیت فناورانه و زندگی سالم در فضای مجازی و نیز آمادگی ورود به حرفه و شغل در بخش­های گوناگون اقتصادی و اجتماعی ضروری­اند. با توجه به آموزه­های اسلامی، کار و اشتغال از ارزش تربیتی برخوردار است و انسان از طریق کار، شخصیت وجودی خویش را صیقل می­دهد، هویت خویش را تثبیت می­کند و زمینه ارتقای وجودی خویش را مهیا و امکان کسب روزی حلال برای پاسخگویی به نیازهای جامعه را فراهم می­آورد. مراحل دیگر برای توسعه حداقل مهارت­ها آموزش طراحی و فناوری در مدارس است. آموزش فناوری، کار و مهارت آموزی باعث پیشرفت فردی، افزایش بهره­وری، مشارکت در زندگی اجتماعی و اقتصادی، کاهش فقر، افزایش درآمد و توسعه­یافتگی خواهد شد. باید در نظر داشت که آسیب­شناسی فرایندی است نظام­مند از جمع­آوری داده­ها به منظور تعامل اثربخش و سودمند در راستای حل مشکلات، چالش­ها، فشارها و محدودیت­های محیطی در اجتماعی می­باشد. در واقع آسیب­شناسی برنامه درسی کار و فناوری می­تواند در تعیین موانع، نﻘاط ضعف و قوت و تعیین فرصتها و تهدیدها و ارایه استراتژیهـای مناسـب کمـک کند. همچنین تضمین کیفیت در آمـوزش کار و فناوری مهمترین اولویت هـستند کـه در  توسـعه و  بهبـود برنامههای آموزش کار آفرینی، انتخاب شغل و رشته­های کاربردی و متنوع تاثیرگذار خواهند بود. اگر کیفیت برنامهدرسی کار و فناوری به صورت سیستماتیک مورد بررسی  قـرار نگیـرد، علم کارآفرینی که نیاز اساسی کشور در عصر حاضر می­باشد؛ توسعه نخواهد یافت. هدف پژوهش حاضر شناسایی آسیب­های موجود در اجرای برنامه درسی کار و فناوری می­باشد. روشها: این پژوهش کیفی و از نوع پدیدارشناسی بود که با استفاده از ابزار مشاهده مشارکتی و مصاحبه نیمه­ساختاریافته انجام شده است. جامعه پژوهش حاضر تمامی معلمان کار و فناوری مناطق مختلف کشوری بود که ۲۰ نفر از آنان از طریق نمونه­گیری در دسترس تا رسیدن به اشباع نظری انتخاب شد و با آنان مصاحبه نیمه­ساختاریافته صورت گرفت و همچنین کلیه دانش­آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه اول شهرستان بهارستان بود که تعداد ۸۰ نفر از آنان از طریق نمونه­گیری در دسترس انتخاب شد و با آنان مصاحبه گروهی در گروه­های ۶ الی ۸ نفر صورت گرفت. آنگاه متن مصاحبه­ها به روش ۷ مرحله­ای تجزیه و تحلیل شد. یافتهها: یافته­های پژوهش نشان داد که از دیدگاه معلمان آموزش کار وفناوری، در پنج مقوله "محدودیت، عوامل اجتماعی، عدم کفایت ساختاری، استراتژی­های انگیزه­ساز و برنامه­ریزی درسی"  با ده مضمون فرعی و از دیدگاه دانش­آموزان در سه مقوله "عوامل اجتماعی، استراتژی­های انگیزه­ساز و برنامه ریزی درسی " با یازده مضمون فرعی آسیب­پذیر می­باشد. نتیجهگیری: اجرای برنامه درسی کار و فناوری از دیدگاه معلمان و دانش­آموزان با مشکلات و آسیب­های عدیده­ای روبرو می­باشد لذا توجه به بسترسازی شرایط لازم برای اجرای روش­های کارآمد برنامه درسی کار و فناوری؛ نقش بی­بدیلی را در پرورش نسلی کار آفرین ایفا می­کند. از این­رو لازم است سیاستگذران و دست اندرکاران آموزشی توجه بیشتری را معطوف به اجرای صحیح این برنامه درسی داشته باشند. سیاستگذران و دست اندرکاران آموزشی توجه بیشتری را معطوف به اجرای صحیح این برنامه درسی داشته باشند. در راستای این پژوهش پیشنهادهای کاربردی زیر ارائه می­گردد: دوره­های ضمن خدمت مناسب برای معلمان در خصوص آموزش کامل مهارت­ها و پودمان­ها برگزارگردد. تامین بودجه لازم برای تجهیز کامل مدرسه به امکانات لازم برای انجام فعالیت­ها؛ محتوای برنامه درسی با توجه به نیازهای دانش­آموزان و امکانات مدرسه نیز مورد بازبینی مجدد قرار گیرد تا بستر لازم برای ارتباط با زندگی واقعی دانش­آموزان فراهم شود، ایجاد چارچوب و معیاری مشخص برای ارزشیابی دانش­آموزان.

کلیدواژه ها:

کار و فناوری ، برنامه درسی ، آسیب شناسی ، متوسطه اول