تحلیلی بر شاخصهای جغرافیای طبیعی موثر در امنیت مرزهای ج.ا. ایران با تاکید بر مرزهای شمال غربی کشور

عناصر و شاخصهای جغرافیای طبیعی از ارکان اصلی مطالعات امنیتی مرزها به شمار می­روند. برنامهریزان امنیتی در ارائه طرحهای امنیتی مرز در تلاشاند طرحها مبتنی بر واقعیتهای جغرافیایی حاکم در مناطق مرزی باشد تا قابلیت اجرایی داشته باشند. تنوع جغرافیایی مرزهای منطقه آذربایجان، از عوامل اصلی تنوع طرحهای امنیتی مرزی در این منطقه است. وجود مرزهای رودخانهای، کوهستانی با توپوگرافی و پوشش گیاهی متنوع، همسایگی با واحدهای سیاسی با شاخصهای ژئوپلیتیکی و امنیتی چالشبرانگیز مطالعه عمیق شاخصهای جغرافیای طبیعی جهت کاربست آنها در طرحهای امنیتی مرزبانی منطقه را بسیار مهم جلوه میدهد. هدف پژوهش استخراج و طبقهبندی شاخصهای جغرافیای طبیعی تاثیرگذار در امنیت مرزهای ج.ا.ایران است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی با رویکرد تحلیل کمی و کیفی (آمیخته) می­باشد. تجزیهوتحلیل متون مصاحبههای صورت گرفته با جامعه خبرگی از روش داده بنیاد و به شیوه تحلیل محتوا در نرمافزار MAXQDA  انجام گرفته است. برای بررسی وضعیت عاملیت هر کدام از شاخصها از طریق تحلیل عاملی در نرمافزار SPSS نسبت به طبقهبندی عاملها اقدام شد. نتایج پژوهش نشان می­دهد که عاملهای جابجایی علائم مرزی در طغیان و فرسایش رودخانه مرزی (۹۳۳/۰)، انتخاب نوع تجهیزات و تسلیحات بر اساس اقلیم مرز (۹۱۴/۰) و افزایش خلاهای امنیتی در مرزهای کوهستانی (۹/۰) بیشترین عامل تاثیرگذار در امنیت مرزی بودهاند. همچنین وضعیت شاخصهای گزینششده در طرحهای امنیتی استانهای اردبیل، آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی موردبررسی و مقایسه قرار گرفت. که نتایج تحلیل نشان داد که چهار مقوله جغرافیای طبیعی (اقلیم، ژئوموفولوژی، موقعیت، زیستبوم) در طرحهای امنیتی مناطق مرزی آذربایجان از جایگاه ویژهای برخوردار بوده و در مقایسه وضعیت استانها در پیادهسازی شاخصهای گزینششده؛ استان اردبیل در وضعیت خوب، استان آذربایجان غربی در وضعیت متوسط و استان آذربایجان شرقی در وضعیت ضعیف ارزیابی شد.

کلیدواژه ها:

طرحهای امنیتی ، امنیت مرزی ، شاخصهای طبیعی جغرافیایی ، نرمافزار MAXQDA