بررسی نظریه های حقوقی و مقررات تقسیم آب در قوانین و معاهدات بین المللی آب های مرزی

ایران با تمامی همسایگان خود دارای رودخانه های مرزی و منابع آب مشترک می باشد و این گستردگی حوضه های آب فرامرزی، اهمیت بررسی و مطالعه پیرامون موضوع را روشن می کند. در این مقاله با استفاده از اسناد و اطلاعات جهانی، به بررسی و تحلیل قوانین بین المللی موجود در زمینه آب های فرامرزی و همچنین معاهدات آبی موجود بین کشورها و رویکردهای به کار گرفته شده برای حل مناقشات پرداخته شده است. نتیجه بررسی ها نشان می دهد که در فرآیند تقسیم منابع آب فرامرزی، قوانین و مقرراتی در سطح بین المللی وجود دارد که معتبرترین آنها، کنوانسیون ۱۹۹۷ می باشد. طبق مفاد این کنوانسیون، هر دولتی که در حوضه رودخانه مشترک قرار دارد، این حق را داراست که در قلمرو سرزمینی خود، بهره برداری منصفانه و معقول از جریان آب حوضه آبریز فرامرزی، با الزام به عدم آسیب رسانی جدی به سایر کشورهای مشترک، داشته باشد. این حق با در نظر گرفتن عوامل طبیعی حوضه آبریز، استفاده های موجود و بالقوه، ضرورت های اجتماعی و اقتصادی کشورهای حوضه و اثرات بهره برداری بر سایر کشورهای حوضه تعیین می شود و لیکن فاکتورهای ارائه شده برای این منظور، کلی بوده و دارای تفاسیر مختلف فنی و حقوقی در هر یک از حوضه های آب فرامرزی می باشد که به کارگیری آنها را با مشکل روبه رو می کند. برای همین منظور رویکردهای جدیدی برای حل مناقشات آبی در حوضه های فرامرزی تعریف گردیده که عمدتا مبتنی بر تامین نیازهای کشورهای حوضه و یا با تکیه بر رویکردهای اقتصادی مشتمل بر استفاده کارآمد از آب، تقسیم منافع حاصل از بهره برداری های مختلف از آب مرزی به جای تقسیم خود آب و ایجاد سبد منافع (آبی و غیر آبی) می باشد و به نظر می رسد این رویکردها بتواند به حل مناقشات آبی میان کشورها کمک کند و مورد توجه سیاست گزاران قرار گیرد.