ارزیابی مناطق مستعد کشت گندم آبی از نظر هزینههای اقتصادی و کاهش مصرف آب در شهرستان-های استان آذربایجانغربی

بهمنظور بررسی مناطق مستعد کشت گندم آبی استان آذربایجان­غربی با در نظر گرفتن مسائل اقتصادی، عملکرد و مقدار آب مصرفی و قابل صرفه­جویی در سامانه­های مختلف آبیاری (سنتی و مدرن)، آزمایشی در سال ۱۳۹۶ در قالب طرح آشیانه­ای انجام شد. از ۱۷ شهرستان استان و در هر شهرستان بسته به اقلیم، از سه روستا و در هر روستا به صورت تصادفی، از سه زارع، پرسشنامه تکمیل و نمونه­برداری لازم انجام شد.صفات اندازه­گیری شده از هر مزرعه شامل هزینه تولید، درآمد محصول، سود خالص، آب مصرفی به روش آبیاری سنتی و مدرن، آب صرفه جویی شده با آبیاری مدرن، عملکرد محصول و کارآیی مصرف آب به روش آبیاری سنتی و مدرن بود. نتایج نشان داد که شهرستان نقده در بین شهرستان­های استان، بالاترین مقدار سود خالص (۵۶/۶۴ میلیون ریال در هکتار) و عملکرد محصول (۶۷/۴۹۸۶ کیلوگرم در هکتار) را داشت و شهرستان چایپاره، بیشترین کارآیی مصرف آب به روش مدرن (۲/۲ کیلوگرم بر متر مکعب) و از طرفی کمترین مقدار آب مصرفی به روش سنتی و مدرن در استفاده از ارقام مقاوم به خشکی گندم را نشان داد. همچنین افزایش ۱۰۶ تا ۱۵۲ درصدی شاخص کارآیی مصرف آب، به­ترتیب در شهرستان­های ماکو و نقده در آبیاری مدرن نسبت به آبیاری سنتی مشاهده شد. بهنظر می­رسد باتوجهبهکمبودنمنابعآبموجود در منطقه،بهجایافزایشسطحزیرکشتکهسببافزایشمصرفآبمی­شود،بهتراستازمیزانآنکاستوبخشبیشتریازمنابعآبموجودرابهمحیطزیستوبه­خصوصدریاچهارومیهاختصاصداد و از طرفی، استفاده از آبیاری مدرن و کشت گندمهای مقاوم به کم­آبی در زمینه افزایش کارآیی مصرف آب کارگشا باشد؛ همچنین شهرستان­های نقده و چایپاره، به عنوان مناطق مستعد برای کشت گندم آبی در این استان بودند.

کلیدواژه ها:

آبیاری سنتی ، آبیاری مدرن ، کارآیی مصرف آب ، عملکرد ، هزینه تولید