واکاوی عوامل پیدایش شخصیت جاهل کلاه مخملی در سینمای عامه پسند ایران

در تعداد قابل توجهی از فیلم­های داستانی تاریخ سینمای ایران شخصیتی وجود دارد که غالبا از او به عنوان «جاهل» یاد می شود، شخصیتی که می­توان گفت پیش از انقلاب همواره محبوب بوده است. این شخصیت از اواسط دهه سی به فیلم­های ایرانی راه پیدا می­کند. ما در این پژوهش در بستر کلی تاریخی- اجتماعی و با توجه به وضعیت سینما و فیلم­سازی در دوره  مورد بحث پدیدار شدن این شخصیت در سینمای ایران را مورد کنکاش قرار داده ایم. نتایج این پژوهش نشان می­دهد که آنچه باعث عطف نظر و محبوبیت جاهل شده است، ناامیدی و اکراه از مظاهر تمدن غرب و در نتیجه آن سیطره جستجو برای راه­حل­های بومی  چه در میان توده­ها و چه در میان روشنفکران بوده است. چنین ناامیدی برآیند اشغال کشور در جنگجهانی دوم و همچنین تلاش حکومت در شبه­غربی­سازی ایران در آن سال­ها بوده است. از سوی دیگر فیلم­سازان ایرانی که توان رقابت تکنیکال با فیلم­های خارجی توزیع شده در سینماها را نداشتند، مجبور بودند در مضامین، شخصیت­پردازی و دیالوگ نویسی به فرهنگ و زبان کوچه و خیابان نزدیک شوند. بدین­ترتیب شخصیت جاهل که با داستان« اسمال در نیویورک»  به محبوبیت رسیده بود مورد توجه سینماگران و اقبال از سوی مخاطبان قرار می­گیرد.

کلیدواژه ها:

بومیگرایی ، جاهل ، سینمای ایران ، کلاهمخملی ، فرهنگ عامه