جایگاه تعلیم و تربیت از منظر آیات و روایات

انسان موضوع تعلیم و تربیت است؛ تعریف و ماهیت او، مبدأ و غایت او، ساختار آفرینش او و نیز ابعاد رفتاری او، فلسفه تعلیم وتربیت را از جهات گوناگون تحت تأثیر قرار میدهد. جهت گیری تعلیم و تربیت در مکاتبی که انسان همسان حیوانات تعریف می شود، غایت او از سنخ هدفهای محدود دنیوی است، ساختار وجودی او تک بعدی و جسمانی محض بوده و ویژگیهای مطلوب او ناظر به صفاتی مشترک با حیوانات باشد، بسیار متفاوت است با جهت گیری آن در نظام فکری که به وجود فصل ممیز انسان ازحیوان، غایت مندی، ساختار وجودی دو یا چندبعدی با اصالت روح و صفات الهی برای انسان قائل است. مؤلفه های تعلیم و تربیت به منزله متغیرهای وابسته ای برای صفات انسان است و انسان شناسی دلالت های فراوانی در چیستی، امکان و ضرورت، و چگونگی تعلیم و تربیت دارد. از آن جا که کامل ترین شناخت از انسان، یا معرفی خالق او بدست می آید، این پرسش مطرح است که آموزههای اسلامی، چه دیدگاهی درباره انسان دارند و این دیدگاه چه دلالتهایی در فلسفه تعلیم و تربیت دارد؟ این مقاله پرسش فوق را از دیدگاه آیات و روایات معتبر و صحیح مورد بررسی قرار داده و بر پایه نگرش انتقادی به آن، چارچوب مفهومی جایگزین معرفی کرده است. از دیدگاه آیات و روایات، انسان به وسیله عقل- که از شئون قلب است- و قدرت تشخیص سود و زیان از جنبندگان متمایز می شود و با فعلیت یابی سایر شئون عقل، یعنی قدرت تشخیص صواب و ناصواب و حق و باطل و جنود عقل بر آنها برتری می یابد. روش کار در این مقاله بصورت توصیفی- تحلیلی و با مراجعه به منابع دست اول و منابع کتابخانه ای صورت گرفته است.

کلیدواژه ها:

تربیت ، تعلیم ، آیات ، روایات ، انسان