تمایز گردآوری/داوری از نظر رایشنباخ و پوپر

یکی از نظریه‌های مهم در فلسفه‌ی علم، تمایز میان مقام گردآوری و مقام داوری است که هنوز درباره‌ی ابعاد و لوازم آن بحث و گفتگو می‌شود. رایشنباخ و پوپر هر یک با هدفی متفاوت در باب این مسأله اندیشیده و قلم زده‌اند. رایشنباخ با طرح این تمایز، می‌توانست نقدهای وارد بر استقراء را پاسخ گوید. پوپر نیز به‌منظور حل مسأله‌ی زمینه‌مندیِ معرفت به بحث از تمایز گردآوری/داوری پرداخت. از نگاه هر دو فیلسوف، مقام گردآوری را نمی‌توان منحصر به روش و معیار خاصی نمود و روش‌مندی صرفاً در مقام داوری متعیّن است، اما هر کدام مؤلفه‌ای خاص برای این روش‌مندی، به‌خصوص در مفهوم‌سازی بازسازی عقلانی برشمرده‌اند. کاربست تمایز گردآوری/داوری از جانب رایشنباخ و پوپر در فلسفه‌ی علم از چند جهت قابل نقد و تأمل است: نخست، تبدیل تمایز گردآوری/داوری از تمایزی بی‌ضرر، به یک دوگانگی متافیزیکی مطلق، که با ایجاد نسخه‌پیچی و چارچوب‌سازی در روند پژوهش علمی، تحرّک و پویایی را از محقق می‌ستاند. دوم، تفکیک مقام گردآوری و داوری برخاسته از نگاهی ساده‌انگارانه به جریان تولید علم است، لذا این دو مقام را باید درهم‌تنیده دانست. سوم، نقش‌آفرینی پیش‌فرض‌ها در ردّ/قبول فرضیه‌ها در مقام داوری که بیانگر تأثیر مؤلفه‌های تاریخی، روان‌شناختی و جامعه‌شناختی بر فرآیند شکل‌گیری علم است. چهارم، هم‌کنشی ساختار درونی و بیرونی علم به‌منظور فهم درست جنبه‌های اصلی و مهمِ تحولات علمی.

کلیدواژه ها:

مقام گردآوری ، مقام داوری ، پوپر ، رایشنباخ ، عینیت ، نسبی‌گرایی