بررسی ابعاد مختلف پایداری در نظام‌های تولید گندم (Triticum aestivum L.) و پسته (Pistacia vera L.) استان کرمان

تحقیق حاضر با هدف بررسی جنبه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، زراعی و مدیریتی پایداری دو نظام تولید پسته (Pistacia vera L.) و گندم (Triticum aestivum L.) که غالبیت کشت را در استان کرمان دارا هستند، اجرا شد. اطلاعات مربوط به این نظام‏های کشاورزی شامل سنجه‏های اجتماعی- اقتصادی، تولید محصولات زراعی و دامی، کود و نهاده‌های شیمیایی، مدیریت بقایای گیاهی، منابع آب و آبیاری، شخم و مکانیزاسیون، تنوع گونه‏ای کشاورزی و مدیریت علف‏های هرز در مناطق اصلی مورد کشت این دو گیاه در سال‌های 1393 و 1394 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بررسی ویژگی‌های فردی کشاورزان نشان داد که میانگین سنی آن‌ها در نظام‌های تولید گندم و پسته به‌ترتیب حدود 43 و 39 سال بود. در هر دو نظام مورد بررسی، افراد با تحصیلات دیپلم بالاترین فراوانی را داشتند. میانگین عملکرد گندم 3460 و پسته 573 کیلوگرم در هکتار برای استان گزارش شد. نتایج نشان داد که میزان مصرف کود و نهاده‏های شیمیایی، در هر دو محصول و به‌ویژه در پسته به‌شدت بالا بوده که این امر مغایر با اهداف کشاورزی پایدار می‌باشد. متوسط درآمد سالانه برای گندم و پسته به‌ترتیب 4 و 18 میلیون تومان بود. بررسی سنجه‌های مختلف پایداری نشان داد که شاخص پایداری در گندم 26/47 و در پسته 22/44 بود که هر دو در گروه تا حدودی ناپایدار قرار می گیرند. سنجه‌های مدیریت بقایای گیاهی در نظام تولید گندم و سنجه اجتماعی-اقتصادی در پسته نسبت به دیگر سنجه‌ها از وضعیت مناسب‏تری برخوردار بودند. به طور کلی، نهاده‌های شیمیایی، آب آبیاری و عدم ثبات اقتصادی کشاورزان، اصلی‌ترین مشکلات در زمینه پایداری بوده و برای حصول به پایداری باید جنبه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، زراعی و مدیریتی مورد بازبینی و اصلاح قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

جنبه‌های اقتصادی- اجتماعی ، درآمد ، سنجه ، شاخص ، مدیریتی