فرم در شاهنامه ی فردوسی ( برپایه نظریه ارتباطی یاکوبسن و تاکید بر داستان زاده شدن کیخسرو )

از آن جا که شاهنامه فردوسی، یکی از بزرگ ترین گنجینه های داستان های حماسی در جهان محسوب می شود و در بیشتر مواقع، گرایش فردوسی به معنا، محتوا و اندیشه در شاهنامه، نظر پژوهشگران را به خود معطوف داشته است؛ نویسنده این مقاله بر آن شد تا در این پژوهش با عنوان : فرم در شاهنامه ی فردوسی ( برپایه نظریه ارتباطی یاکوبسن و تاکید بر داستان زاده شدن کیخسرو )، به نقد ساختاری و فرمالیستی داستان بپردازد. با روشن کردن جایگاه و بسامد کاربرد هریک از نقش های زبانی و با تکیه بر نظریه ارتباطی یاکوبسن، این نتیجه به دست می آید که فردوسی شاعری صرفا معناگرا نیست و زمینه های توجه او به زبان و فرم، به فراوانی در شاهنامه مشاهده می شود. در این مقاله با شیوه ی توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از - اطلاعات کتابخانه ای و مطالعه درون متنی، دیدگاه های مورد نظر یاکوبسن، در زمینه هریک از نقش های ششگانه در این داستان، مورد مطالعه، تحلیل و ارزیابی قرار گرفته و در پایان، ضمن ارایه کارکرد هر نقش، با توجه به بسامد آن در داستان مذکور، این نتیجه مهم به دست می آید که فردوسی نسبت به نقش های زبان آشنایی و آگاهی دارد و با مهارتی خاص ازتمامی امکانات موجود در زبان بهره می برد تا بتواند ضمن انتقال پیام و ایجاد ارتباط با مخاطب، او را به همدلی و هم حسی نیز برانگیزد. محور اصلی این پژوهش، تحلیل عناصر اصلی ارتباط ( زبان ، پیام یا شعر ، فرستنده یا شاعر و گیرنده یا مخاطب ) است. همچنین در این پژوهش مشخص خواهد شد که گاهی در یک پاره از گفتار دو یا چند نقش زبان به طور همزمان حضور دارند که در چنین حالتی، گرایش کلام به سمت و سوی یکی از نقش ها قوی تر خواهد بود و آن نقش به عنوان نقش غالب شناخته خواهد شد. نیز، از آن جا که توجه فردوسی در همه شاهنامه به سمت و سوی انتقال پیام و اندیشه معطوف است؛ نقش ارجاعی، در کلیت داستان نقش اصلی و محوری را به عهده گرفته و سایر نقش ها، نقش ابزاری و فرعی تر دارند.

کلیدواژه ها:

فردوسی ، داستان ، زادن ، کیخسرو ، نظریه ادبی ، یاکوبسن ، نظریه ارتباط