فتوحات گیتی‌ستان نقد و تحلیل منظومه‌ای نویافته از تاریخ شاه عباس اول

منظومۀ نویافتۀ «فتوحات گیتی‌ستان» که تنها سه سال پیش از سقوط حکومت صفویه با تمرکز بر جنگ‌های نامدارترین پادشاه این دودمان سروده شده ‌است، از جهتی در شمارِ حماسه‌های تاریخی قرار می‌گیرد، ازسویی نیز اطلاعات ارزنده‌ای از تاریخ اجتماعی، فرهنگی، سیاسی در اختیار می‌گذارد. سرایندۀ این منظومه، سیداحمد، نوۀ خلیفه سلطان، نسب به شعبه‌ای از خاندان مرعشیان مازندران می‌رساند که در زمان شاه تهماسب به اصفهان مهاجرت کرده‌ بودند و طی حکومت صفویان دارای مناصب دولتی، به‌ویژه مناصب مذهبی بوده‌اند. اگر‌چه گاهی عقل‌گرایی و خردورزی در نوشتار او خودنمایی می‌کند، باز در نهایت، تسلیم اندیشۀ تقدیرگراست و قضا و قدر را عامل اصلی شکست و پیروزی می‌داند. شیوۀ بیان و انتخاب موضوعات گویای آن است که سراینده نگاهی نوستالژیک به دورۀ شاه عباس دارد. نشان‌دادن اهمیت این کتاب و نگاه متفاوت سرایندۀ آن، مهمترین چالش فکری نویسندگان است. در اینجا تلاش شده است مطالب کتاب نقد و تحلیل و نقاط ضعف و قوت آن نشان داده شود.

کلیدواژه ها:

صفویه ، شاه عباس ، فتوحات گیتی‌ستان ، تاریخ منظوم ، حماسۀ تاریخی