حداکثر کارایی فتوسیستمII به‌عنوان شاخصی از خسارت یخ‌زدگی در اکوتیپ‌های چاودار (Secale montanum) چندساله

اندازه‌گیری فلورسانس کلروفیل روشی سریع و غیر تخریبی است که به‌عنوان شاخصی مهم برای شناسایی ارقام متحمل به تنش‌های محیطی ازجمله تنش یخ‌زدگی مورد استفاده قرار گرفته است. به‌منظور بررسی امکان استفاده از پارامترهای فلورسانس کلروفیل در ارزیابی تحمل اکوتیپ‌های چندساله چاودار به تنش یخ‌زدگی آزمایشی به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. عامل‌های مورد مطالعه شامل 10 اکوتیپ چاودار (264، 941، 8425، 15771، 1587، 14947، 591، 1275، 3857 و 12640)، 9 دمای یخ‌زدگی (0، 3-، 6-، 9-، 12-، 15-، 18-، 21- و 24- درجه سانتی‌گراد) و چهار مرحله اندازه‌گیری حداکثر کارایی فتوسیستم II در دوره‌ی بازیابی گیاه پس از اعمال تنش یخ‌زدگی (12، 24، 48 و 96 ساعت) بودند. حداکثر کارایی فتوسیستم II در گیاهچه‌های چاودار مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که اکوتیپ‌های چاودار تا دمای 18- درجه سانتی‌گراد از نظر حداکثر کارایی فتوسیستم II تفاوت معنی‌داری نداشتند، اما در دماهای 21- و 24- درجه سانتی‌گراد و با گذشت زمان بازیابی از 12 به 24 ساعت حداکثر کارایی فتوسیستم II کاهش یافت. از نظر دمای کاهنده 50 درصد حداکثر کارایی فتوسیستم II بین اکوتیپ‌های چاودار تفاوت معنی‌داری وجود داشت، به‌طوری‌که در 12 ساعت بعد از اعمال تنش یخ‌زدگی اکوتیپ 12640 در دمای 8/24- درجه سانتی‌گراد به 50 درصد کاهش حداکثر کارایی فتوسیستم II خود رسید و اکوتیپ 264 و 941 نیز به‌ترتیب با 2/20- و20- درجه سانتی‌گراد بالاترین دمای کاهنده 50 درصد حداکثر کارایی فتوسیستم II را دارا بودند. بین حداکثر کارایی فتوسیستم II با درصد نشت الکترولیت‌ها و درصد بقا همبستگی معنی‌داری وجود داشت که نشان‌دهنده پتانسیل مناسب شاخص مذکور برای تشخیص سریع ارقام حساس و متحمل به تنش یخ‌زدگی در چاودار می‌باشد.

کلیدواژه ها:

تحمل به سرما ، درصد بقا ، فلورسانس کلروفیل ، نشت الکترولیت‌ها