بررسی پایداری تأثیر مجاورت و تقابل سیستم‌های ژئومورفیک لندفرم‌های آبی و بادی پلایای پترگان

تقابل طبیعی میان دو سیستم ژئومورفیک آبی و بادی در حاشیة غربی پلایای پترگان شرایط متعادل و پایدار محیطی را ایجاد کرده درحالی‌که مداخلات انسانی در یکی از این سیستم‌ها زمینة بروز ناپایداری محیطی و گسترش مخاطرات را فراهم می‌آورد. در نوشتار پیش رو پس از تعیین قلمرو لندفرم‌های آبی و بادی، مورفولوژی و منشأیابی اشکال بادی به­روش گام‌به‌گام انجام و ژئومورفولوژی اشکال آبی نیز با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، عکس‌های هوایی و بررسی‌های میدانی، مطالعه و طبقه‌بندی‌شده است. واکنش مورفوتکتونیکی سیستم‌های آبرفتی در تقابل با سیستم‌های بادی منطقه با استفاده از شاخص­های نئوتکتونیکی محاسبه و بررسی‌شده است. درنهایت با استفاده از شاخص­های جهت حرکت، سرعت جابه­جایی، زاویة تماس و تغییرات گسترة لندفرم‌های آبی و بادی که در دو زمان متفاوت از تصاویر ماهواره‌ای استخراج شده، انواع تقابل و چگونگی مجاورت ممکن بین آن­ها در منطقه تعیین و تحلیل شده است. براساس نتایج طی ده سال حدود 3/11% از قلمرو لندفرم­های آبی به لندفرم­های بادی تبدیل شده است. ازاین‌رو سیستم‌های بادی بر سیستم‌های آبی منطقه غلبه یافته­اند. غلبة سیستم‌های بادی ازراه ایجاد انحراف و مسدودشدن جریان آب و جاری­شدن آن روی سواحل کانال به‌واسطة حرکت تپّه‌های ماسه‌ای بروز کرده و در موارد متعدّدی گودال‌های آبگیر و کانال‌های بسیاری در مسیر کانال اصلی رودخانه به­وجود آمده است. سیستم‌های آبرفتی دائمی در منطقه رفتاری پایدار و چرخه‌ای دارند؛ به‌طوری‌که طی فصل­ها با فعّالیت سیستم‌های بادی تا حدّی غلبة سیستم‌های آبی کاهش می‌یابد. با توجّه به نتایج طی دورة ده سال، تنها 8/1% از قلمرو لندفرم­های بادی در منطقه به لندفرم­های آبی تبدیل شده است. این نوع تقابل را در امتداد رودخانة دائمی تجنود که ازمیان تپّه‌های ماسه‌ای دامنة شرقی کوه خواجه عبور می‌کند، می‌توان مشاهده کرد.

کلیدواژه ها:

لندفرم‌های آبی ، تپّه‌های ماسه‌ای ، تقابل ، پلایا ، پترگان