تحلیل نقش عوامل معنایی و هویتی در شکل‌گیری و گسترش جریان سلفی‌گری در کشور‌های سوریه و عراق

سال انتشار: 1396
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 192

فایل این مقاله در 28 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_JCKE-20-79_007

تاریخ نمایه سازی: 19 اسفند 1399

چکیده مقاله:

سلفی‌گرایی، جریانی افراط‌گراست که به‌لحاظ تفاسیری که از جامعه اسلامی دارد و نیز با خلق یا تغییر برداشت از برخی مفاهیمی چون جهاد، تکفیر، هجرت، کفر، شرک، دارالکفر و جاهلیت، در طول زمان و در برهه‌های مختلف، دچار تغییر و تحولاتی شده است. این خاصیت افراط‌گرایی و نیز تفسیر اسلام بر اساس خواسته‌های این جریان، در مناطق مختلف جهان اسلام شکل‏های متفاوتی به خود گرفته است که نمونه آن را میتوان در کشور‌های سوریه و عراق در سال‌های اخیر مشاهده کرد. تحول در خوانش‌های سلفی‌گری در عوامل مختلفی ریشه دارد که بخش قابل توجهی از آن به عوامل معنایی و هویتی بازمی‏گردد. ازاینرو، پرسش اساسی مقاله حاضر بدین قرار است: عوامل معنایی و هویتی چه نقشی در شکل‌گیری و گسترش جریان سلفی‌گری در کشور‌های سوریه و عراق داشته است؟ این در حالی است که بسیاری از تحلیل‌ها به عوامل تاریخی پیدایش سلفی‌گری و نیز نقش قدرت‌های منطقه‏ای و فرامنطقه‏ای در پیدایش و گسترش این گروهها در کشور‌های یادشده اشاره دارد. مقاله پیشِ‏رو با استفاده از روش تحلیلی ـ توصیفی بیشتر بر نقش عوامل داخلی کشور‌های عراق و سوریه، به‌ویژه عوامل معنایی و هویتی در این زمینه تأکید می‌کند. این مقاله با بهره‏گیری از مبانی نظری مطرح در رویکرد سازه‌انگاری، نشان می‌دهد که پنج عامل در پیدایش و گسترش جریان سلفی‏گری در کشور‌های مورد بررسی اثرگذار بوده‏اند: (1) شکل‌گیری انگاره جامعه جاهلی در برابر دارالکفر؛ (2) انگارۀ عدو قریب یا دشمن نزدیک در سرزمین عراق و شامات؛ (3) عوامانه‌سازی و شخصی‌سازی مفهوم جهاد؛ (4) مفهوم هجرت و سلفی‌های مهاجر در سوریه و عراق؛ (5) انگاره عربی ـ اسلامی (سنی)؛ بعثی ـ سلفی. این وضعیت درنهایت مشخص می‏سازد چگونه می‏توان از تمهیداتی که نظریه سازه‌انگاری برای محققان فراهم می‌آورد، در تحلیل جریان‌های پیش‏گفته استفاده کرد.

کلیدواژه ها:

سازه‌انگاری ، عوامل معنایی و هویتی ، سلفی‌گری ، سوریه ، عراق

نویسندگان

محسن نصر اصفهانی

دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه اصفهان و مربی گروه معارف دانشگاه پیام نور

عباس حاتمی

دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

حسین مسعودنیا

دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان