دستیابی به فیتواستروژن فروتینین موجود در ریشه گیاه کما (Ferula ovina) در شرایط درون شیشه‌ای با تأکید بر حفظ ذخایر ژرم پلاسم

ایران تنها رویشگاه طبیعی گیاه کما ‌(Ferula ovina) است. ریشه‌های این گیاه دارای فروتینین، یکی از قوی‌ترین و گران‌قیمت‌ترین فیتواستروژن‌ها، با پتانسیل درمان پوکی استخوان است. با توجه به خواب عمیق بذر کما، عدم امکان تولید فروتینین با روش‌های شیمیایی و نیاز به تخریب منابع طبیعی به دلیل وجود فروتینین در ریشه کما، دستیابی به فروتینین در شرایط آزمایشگاهی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. لذا پژوهش حاضر با هدف کاهش ریشه‌کنی گیاه در طبیعت و دستیابی به فروتینین در شرایط درون شیشه‌ای انجام شد. به منظور نگهداری گیاه در شرایط درون شیشه‌ای، 24 محیط کشت باززایی غیرمستقیم و 11 محیط کشت ریشه‌زایی با استفاده از طرح کاملاً تصادفی مورد بررسی قرار گرفت و نتایج آزمون TLC نمونه‌های کشت بافتی در جهت دسترسی به فروتینین بدون آسیب رساندن به ذخایر ژرم پلاسم مورد بررسی قرار گرفت. نتایج مقایسه میانگین‌ها با استفاده از آزمون توکی نشان داد، کالوس‌های سبز فشرده بزرگ در محیط کشتMS  دارای 5/1 میلی‌گرم بر لیتر IAA و 1 میلی‌گرم بر لیتر، شاخه‌های بلند و شاداب در محیط کشت  MSبا ترکیب 5/1 میلی‌گرم بر لیتر IAA و 1 میلی‌گرم بر لیتر kin  MSو ریشه در شرایط درون شیشه‌ای در محیط کشت ½MS با ترکیب 1 میلی‌گرم بر لیتر IBA  با اختلاف معنی‌دار نسبت به با سایر محیط‌های‌کشت، تولید می‌شود. با توجه به نتایج پژوهش حاضر، امکان تولید و نگهداری درون شیشه‌ای گیاه کما از طریق کشت بافت وجود دارد. همچنین با تأیید وجود فروتینین در نمونه‌های کشت بافتی، تولید انبوه این ماده از طریق کشت سوسپانسیون سلولی و با استفاده از بیوراکتور امکان‌پذیر است. نگهداری F. ovina در شرایط درون شیشه‌ای، امکان دستیابی به گیاه کما بدون محدودیت‌های فصل رشد و رویشگاه و در نتیجه دسترسی به فروتینین موجود در ریشه آن با حفظ ذخایر ژرم پلاسم گیاه را فراهم آورد.

کلیدواژه ها:

Ferula ovina ، فروتینین ، کشت بافت ، کروماتوگرافی لایه نازک ، حفاظت ذخایر ژرم پلاسم