نقش خرس قهوه‌ای (Ursus arctos) در انتشار بذر گیاهان پارک ملی گلستان

خرس قهوه­ای (Ursus arctos)بزرگ‌ترین گوشتخوار ایران است که در بخش‌‌های وسیعی از نواحی کوهستانی البرز و زاگرس یافت می‌شود. اما بیشترین تراکم این گونه در جنگل­ های شمالی کشور از پارک ملی گلستان تا غرب استان گیلان است. ما در این مطالعه پتانسیل خرس قهوه ­ای را برای انتقال بذر به شکل اندزوکوری در جنگل گلستان از طریق آزمایش گلخانه­ ای مورد بررسی قرار دادیم. به‌منظور شناسایی تغییرات زمانی و مکانی جوانه­ ها، فراوانی، غنا و ترکیب گونه‌ای بذور سبز شده از نمونه‌های سرگین خرس قهوه‌ای، جمع‌آوری شده از تیپ‌های زیستگاهی و فصول مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در مجموع 268 بذر متعلق به 33 آرایه از 19 تیره و 25 جنس گیاهی در آزمایش­ های جوانه ­زنی نمونه­ های سرگین ثبت شد. براساس نتایج به ­دست آمده فراوانی (0/003=P) و ترکیب بذور (0/001=P) انتقال داده شده بین فصول متفاوت بود که منعکس کننده تفاوت­ های فنولوژیک گیاهان منطقه است. فراوانی و ترکیب بذری سرگین ­ها بین دو تیپ زیستگاهی تفاوت معنی­داری نداشت. همچنین، غنای گونه ای بذور انتقال داده شده بین فصول و زیستگاه های مختلف تفاوت معنی داری را نشان نداد. بیشترین غنای گونه ­ای مربوط به فرم رویشی علفی بود (24 آرایه) در حالی که گیاهان درختچه ­ای فراوان‌ترین گونه­ های سبز شده از نمونه ­های سرگین را شامل می ­شدند (76 درصد کل بذور جوانه­ زده). میوه­ های گوشتی درختچه‌ها به‌عنوان یک منبع انرژی مهم در دوره پرخوری پیش از خواب زمستانی خرس­ ها مطرح هستند. بذور مربوط به میوه ­های خشک در تراکم­ های پایین و مخصوصاً در نمونه ­های سرگین مربوط به فصل بهار و اوایل تابستان مشاهده شد. این نتایج با رفتار تغذیه فرصت­ طلبانه خرس قهوه‌ای سازگار است. با توجه به اینکه گونه­ های زوج سم در پارک ملی گلستان اغلب گونه­ های یک‌ساله را انتقال می ­دهند نقش خرس قهوه‌ای در انتقال گونه ­های درختچه ­ای و درختی در جنگل گلستان می ­تواند مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

Endozoochory ، Mammalian omnivores ، Growth form ، Seed abundance and species richness ، temporal and spatial variability ، اندزوکوری ، پستاندار همه چیزخوار ، فرم رویشی ، فراوانی و غنای گونه ای بذور ، تغییرات زمانی و مکانی