بازشناسی مفهوم قلمرو در سه حوزه کالبدی، رفتاری و معناشناختی در معماری کوچ (مطالعه موردی: عشایر بویراحمد)

معماری کوچ و زندگی عشایر، جنبه­های نهفته­‌ بسیار دارد که متأثر از شیوه­‌ زندگی کوچ­نشینان و فرهنگ و اجتماع آن­ها می­باشد. کوچ‌نشینی شیوه‌ای از زندگی با جابه­جایی سالانه و موسمی است که گروهی ازمردم همراه با چهارپایان خود، از محل چادرهای زمستانی تا چراگاه­های تابستانی نقل مکان می‌کنند و در فصل سرما دوباره به اردوگاه زمستانی خود باز می­گردند. پدیده کوچ نوعی هماهنگی و سازش انسان با محیط طبیعی است که تا حدودی تحت تأثیر جبر محیطی نیز قرار دارد. بر این اساس می‌توان چنین پنداشت که زندگی کوچ‌نشینی یک نوع امرار معاش و بالطبع یک مسئله فرهنگی است که شیوه‌ زندگی خاصی را معرفی می­کند. در این خصوص مفهوم قلمرو به‌عنوان یکی از مفاهیم مطرح در مطالعات انسانی و محیطی، در شکل­گیری نظام فضایی این نوع معماری، از جایگاه ویژه­ای برخوردار است. این مفهوم بیش از آن­که یک ویژگی کالبدی باشد، مفهومی ذهنی بوده که هم در ساختار کالبدی محیط و هم الگوهای رفتاری ساکنین و معانی که ساکنین از محیط زندگی خود ادراک می­کنند، نمود دارد. با این حال چنین به‌نظر می­رسد که بررسی این مفهوم در معماری کوچ، با توجه به نوع زندگی و شیوه سکونت خاص این افراد، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. لذا پژوهش حاضر ضمن بررسی نوع زندگی و شیوه سکونت خاص این افراد و نیز سازمان فضایی این نوع زندگی، به بررسی مفهوم قلمرو در سه حوزه کالبدی، رفتاری و معناشناختی در ایل سادات­محمودی از طوایف بویراحمد سفلی به‌عنوان نمونه موردی می­پردازد. بر این اساس با مراجعه حضوری به محل زندگی این عشایر و تهیه نقشه و کروکی از سازمان فضایی ایل و همچنین انجام مصاحبه و مشاهده، به گردآوری اطلاعات لازم پرداخته شده است. نتایج تحقیق نشان داد که مفهوم قلمرو در سه بعد کالبدی، عملکردی و معنایی در معماری کوچ‌، نمود دارد و این مفهوم هم از بعد عینی و هم از بعد ذهنی قابل مشاهده است.

کلیدواژه ها:

nomadic architecture ، territory ، body ، behavior ، meaning. ، معماری کوچ ، قلمرو ، کالبد ، رفتار ، معنا.