تدوین سناریوهای تاب‌آوری در برابر زلزله بر مبنای پیوندهای روستایی-شهری (مطالعه موردی: شهرستان‌های شمیرانات، دماوند و فیروزکوه)

تاب‌آوری برآیندی از عوامل مختلف است، طیفی از عوامل که در سطح منطقه‌ای تحت ‌تأثیر پیوندهای روستایی-شهری ازجمله تحرک مردم، جریان اطلاعات و ایده‌ها، جریان‌های اعتباری و مالی قرار گرفته و قادر به تقویت یا تضعیف آن می‌باشند. با توجه به این مسئله، مطالعه حاضر با کاربرد نرم‌افزار "سناریوویزارد" در پی طرح سناریوهای تاب‌آوری زلزله با توجه به پیوندهای روستایی-شهری است. بدین منظور شهرستان‌های دماوند، شمیرانات و فیروزکوه به‌دلیل قرارگرفتن در حریم گسل‌ها و معرفی به‌عنوان آسیب‌پذیرترین مناطق تهران در طرح آمایش این استان و رواج جریان‌های مهاجرتی از شهر به روستا و جریان‌های معکوس به‌ویژه به‌دلیل گردشگری خانه‌های دوم به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌ها دیدگاه‌های مختلف تاب‌آوری در انطباق با پیوندهای روستایی-شهری قرار گرفته و تأثیرگذارترین شاخص‌ها با تحلیل تأثیرات متقاطع انتخاب شدند تا بدین‌ترتیب بر مبنای آن‌ها بتوان سناریوها را طرح نمود. نتایج در قالب ماتریسی با 46 وضعیت در دو بخش وضعیت موجود و سناریوها ارزیابی شدند. "وضعیت موجود" نشان‌دهنده غلبه وضعیت بحرانی بر مطلوب است. افزایش شهرنشینی، حاشیه‌نشینی و عدم استقرار مردم شهری در روستاها که عمدتاً برای گذارن اوقات ‌فراغت به روستا مهاجرت می‌کنند، عدم تشکیل نهادهای مردمی با وجود وضعیت مناسب همکاری، همزیستی و اعتماد بین مردمی، عدم وجود قوانین در رابطه با آمادگی، واکنش و مقابله با زلزله علل اصلی پدیده‌آورنده و تشدیدکننده شرایط بحرانی هستند.‌ "طرح سناریوها"، وضعیتی معکوس یعنی غلبه سناریوهای مطلوب بر بحرانی را نشان می‌دهد‌ بدان معنا که اتفاق افتادن اکثر وضعیت‌ها، نه تنها وضعیت دیگر را محدود نساخته بلکه عمدتاً به تقویت و توانمندنمودن آن منجر می‌گردد. علت این امر آن است که شاخص‌های مطرح در طرح سناریوهای تاب‌آوری برمبنای پیوندهای روستایی-شهری، شاخص‌های هستند که تأثیر دوجانبه دارند یعنی در عین تأثیرپذیری از سایر شاخص‌ها بر آن‌ها نیز تأثیر می‌گذارند و هیچ یک شاخص وابسته نمی‌باشد. ‌ضمناً قوانین شاخصی است که قادر به کنترل کل سیستم می‌باشند که در طرح سناریوها باید مورد توجه قرار گیرد. این دو نتیجه بار دیگر اهمیت توجه به برنامه‌ریزی منطقه‌ای و اجتناب از تفکیک فضایی سکونتگاه‌ها را آشکار می‌سازند.  

کلیدواژه ها:

Geographical region ، Resiliency ، Rural-Urban Linkages ، Consistent and Inconsistent Scenarios. ، منطقه ‌جغرافیایی ، تاب‌آوری ، پیوندهای روستایی-شهری ، سناریوهای مطلوب و بحرانی.