واسنجی فیلترهای رقومی برگشتی بهمنظور تفکیک جریان پایه، مطالعه موردی: حوضه کرخه

تعیین سهم جریان­‌های زیرسطحی در جریان رودخانه، می‌تواند در تحلیل جریان رودخانه، مدل‌سازی بارش-رواناب و واسنجی مدل‌ها، مدیریت آب در شرایط کم‌آبی و تعیین میزان ذخیره آبخیز مفید باشد. در این پژوهش، تعداد 22 ایستگاه آب­‌سنجی با آمار مناسب و دوره مشترک آماری سال‌های آبی1391-1361 انتخاب شدند. روند تغییرات جریان در طی ماه‌های سال برای کلیه ایستگاه‌­های آب‌سنجی منطقه پژوهش ترسیم و خشک‌ترین ماه سال تعیین شد. سپس،  واسنجی شش الگوریتم رقومی برگشتی­ با استفاده از داده­‌های دراز مدت خشک‌­ترین ماه سال انجام و پس از به­‌دست آوردن پارامترهای بهینه مدل‌ها،­ تفکیک جریان پایه برای کل دوره انجام و ارزیابی کارایی مدل­‌ها با استفاده از شاخص ریشه میانگین مربعات خطا انجام شد. نتایج نشان داد که قسمت اعظم جریان رودخانه در منطقه مورد پژوهش، مربوط به جریان پایه است و کمینه، بیشینه و میانگین سالانه شاخص جریان پایه در کل دوره به‌­ترتیب برابر با 0.48، 0.62 و 0.56 می­‌باشد که نشان­‌دهنده مشارکت بیش از 50 درصدی منابع آب­‌های زیرسطحی در آب‌های سطحی حوضه‌‌های مورد پژوهش است. نتایج ارزیابی کارایی مدل­‌ها با استفاده از شاخص ریشه میانگین مربعات خطا نشان داد که متوسط خطا در منطقه پژوهش، برای هر شش روش در محدوده 0.025 تا 0.044 است که کمترین آن متعلق است به‌­روش لینه و هالک و بیشترین خطا، مربوط به فیلتر رقومی تک‌­پارامتره می‌­باشد. جمع‌بندی کلی نتایج فرایند واسنجی و بررسی روابط همبستگی بین داده‌­های محاسباتی و اندازه‌گیری­ شده، نشان داد که بین داده­‌های محاسباتی و اندازه­‌گیری­ شده، همبستگی با ضریب تبیین بیش از 0.80 وجود دارد و روش واسنجی با داده­‌های فصل خشک در غیاب روش‌های مبتنی بر ردیاب‌ها، به‌­عنوان مناسب‌ترین روش واسنجی فیلتر­های رقومی تفکیک جریان در منطقه مورد پژوهش پیشنهاد می‌­شود.

کلیدواژه ها:

پارامتر فیلتر ، جریان زیرسطحی ، فصل خشک ، منابع آب ، واسنجی