تأثیرپذیری خصوصیات فیزیکی-شیمیایی، فرسایش‌‏پذیری خاک و تولید رسوب از تغییر کاربری جنگل به دیم‌‏زار

تغییر کاربری جنگل‏‌ها دارای پیامدهای متعددی از جمله تشدید وقوع سیل، فرسایش، رسوب و گرد و غبار است. به‌همین منظور، پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیرات تغییر کاربری جنگل‏های زاگرس بر فرسایش‏‌پذیری و رسوب‌‏زایی از طریق کاهش کیفیت خاک در بخشی از جنگل‏‌های استان کرمانشاه انجام شد. در این راستا، ابتدا دو محدوده جنگلی و دیم­زار مجاور آن که طی 10 سال اخیر بر اثر تغییر کاربری جنگل حاصل شده بود، انتخاب و 35 نمونه خاک از لایه سطحی (صفر تا 20 سانتی‌‏متر) از هر دو کاربری برداشت شد. سپس، آزمایش‌های فیزیکی و شیمیایی روی نمونه‌های خاک انجام گرفت. در مرحله بعدی، میزان فرسایش‌‏پذیری خاک محاسبه و میزان تولید رسوب هر دو کاربری با استفاده از باران‌ساز قابل حمل در صحرا اندازه‏‌گیری شد. نتایج این بررسی نشان داد که شش ویژگی مهم و کلیدی خاک، شامل پایداری خاک‌دانه‌‏ها، وزن مخصوص ظاهری، کربن آلی، ازت کل، پتاسیم و ظرفیت تبادل کاتیونی از نوع کاربری زمین، تاثیر معنی‌داری پذیرفته‌اند. البته در همه نمونه‌‏های مورد آزمایش مجموع رس و سیلت حدود 80 درصد بود که موجب تشکیل خاک با بافت سنگین شده است. متعاقبا عامل فرسایش‌‏پذیری خاک (K) و نیز شدت تولید رسوب در دیم‌‏زار نسبت به عرصه جنگلی به‏ لحاظ معنی‏‌داری بیشتر به‌دست آمد. با توجه به نتایج این بررسی و نقش اکوسیستم‏ جنگلی زاگرس در استحصال آب باران، تغذیه آب‌های زیرزمینی و مهار سیل و گرد و غبار، تداوم روند فعلی تغییر کاربری این جنگل‏‌ها به‌‏همراه شخم نامناسب، سوزاندن بقایای محصول و تردد ماشین‏‌آلات در دیم‌‏زارهای حاشیه آن‌ها، موجب تشدید گرمایش زمین، افزایش ضریب رواناب و تبخیر، بحران کم‌‏آبی نسبت به شرایط کنونی خواهد شد.

کلیدواژه ها:

پایداری خاکدانه ، تشدید وقوع سیل ، جنگل‏‌های زاگرس ، دیم‌زار کم‏بازده ، کربن آلی