گزارش فنی: بررسی کارایی مدل EPM از طریق رسوب‌سنجی مخازن بندهای کوچک

مسأله‌ فرسایش و رسوب حاصل از آن، از مهمترین مسائل آبخیزداری است. در این راستا، برآورد رسوب و اولویت‌بندی حوزه‌های آبخیز از لحاظ فرسایش آبی از اهداف مهم آبخیزداری است. یکی از راه‌های برآورد فرسایش خاک و تولید رسوب، استفاده از مدل­های تجربی است. هدف از اجرای این پژوهش، بررسی کارایی مدل EPM در استان فارس است. در این مدل، پارامترهایی مانند ضریب شدت فرسایش، فرسایش ویژه و میزان رسوب­دهی ویژه مورد بررسی قرار گرفتند. برای این کار، پنج حوزه‌ آبخیز کوچک در استان فارس انتخاب شدند. در خروجی این حوضه‌ها، بندهای خاکی و سنگی‌-ملاتی بنا شده که تا کنون سرریز نداشته و سن بیشتر آن‌ها نزدیک به 10 سال است. با استفاده از نقشه‌برداری دقیق، مقدار رسوبات ته‌نشین­شده در مخازن آن‌ها به­دست آمد. وزن مخصوص ظاهری رسوبات با عملیات صحرایی، تعیین و حجم رسوبات با در نظر گرفتن سال‌های رسوب‌گیری به وزن تبدیل شد. با استفاده از مدل EPM، مقدار حجم و وزن رسوب تولیدی حوضه‌ها تعیین شدند. کمینه و بیشینه‎ اندازه‌گیری رسوب ­بندها بین 0.89 تا 2.62 تن در هکتار در سال تغییر داشته، ولی میزان رسوب برآوردی مدل بین 3.3 تا شش تن در هکتار در سال متغیر بودهاست. نتایج درصد خطای نسبی برآوردهای مدل EPM نشان از بیش­برآوردی در تمام حوضه‌ها دارد (کمینه 5/121 و بیشینه 2/447 درصد). میانگین نسبی مربعات خطای مدل (RRMSE) برابر 2.39 محاسبه شد که نشان‌دهنده‎ خطای زیادی است. نتایج تحلیل آماری مقایسه‌ مقادیر رسوب­دهی واقعی حوزه­های آبخیز با مقادیر برآورد­شده به‌وسیله‌ مدل، با استفاده از روش آماری t زوجی، نشان می‌دهد که اختلاف معنی‌داری بین این مقادیر وجود دارد. بر اساس نتایج به­دست آمده از این پژوهش، مدل EPM برای مناطق مورد پژوهش پذیرفته‌شده نیست.

کلیدواژه ها:

استان فارس ، بندهای کوتاه ، حوزه‎های آبخیز ، رسوب‎دهی ، مدل‎های تجربی